معنی شعر خرد رهنمای خرد دلگشای پنجم دبستان + جواب خوانش و فهم صفحه ۳۳
معنی شعر خرد رهنمای خرد دلگشای پنجم دبستان + کلمات هم خانواده و مخالف

در این درس زیبا از کتاب فارسی پنجم ابتدایی، با شعری از حکیم بزرگ فردوسی آشنا میشویم که دربارهی ارزش و جایگاه خرد و دانایی در زندگی انسانها سخن میگوید. شاعر با زبانی شیرین، خرد را راهنما و نجاتبخش انسان در دنیا و آخرت میداند و به ما یاد میدهد که برای رسیدن به خوبی و موفقیت، باید از دانش، اندیشه و عقل خود بهره ببریم.
در این مطلب، موارد زیر را بهطور کامل تهیه کردیم:
✅ معنی کلمات شعر به زبان ساده
✅ جدول همخانواده کلمات مهم شعر
✅ جدول متضاد (مخالف) کلمات شعر
✅ کلمات سخت املایی شعر با نکات آموزشی
این مجموعه، به دانشآموزان کمک میکند تا با فهم بهتر مفاهیم شعری و واژگان آن، در یادگیری خود موفقتر باشند.
آنچه در این مطلب خواهید دید
🟦 معنی کلمات شعر خرد رهنمای و خرد دلگشای – فارسی پنجم
کلمه | معنی ساده |
---|---|
خرد | عقل، فهم |
رهنمای | راهنما |
دلگشای | شادکننده، آرامشبخش |
دانش | علم، آگاهی |
گزند | آسیب، ضرر |
بنالد | ناله میکند |
شکوه | گلایه، شکایت |
توانا | نیرومند، قدرتمند |
برنا | جوان |
🟦 همخانواده کلمات شعر خرد رهنمای خرد دلگشای
کلمه | همخانواده |
---|---|
خرد | خردمند، خردورزی |
رهنمای | راهنما، راهنمایی |
دلگشای | دلگشا، دلشاد |
دانش | دانا، دانشمند |
گزند | گزندناک، بیگزند |
بنالد | ناله، نالان |
شکوه | شکایت، شِکوِه |
توانا | توان، توانمندی |
برنا | برنایی، برناوار |
🟥 مخالف (متضاد) کلمات شعر خرد رهنمای خرد دلگشای
کلمه | مخالف (متضاد) |
---|---|
خرد | نادانی، جهل |
رهنمای | گمراه، بیراه |
دلگشای | دلگیر، غمانگیز |
دانش | نادانی، بیسوادی |
گزند | ایمنی، سلامت |
بنالد | آرام، ساکت |
شکوه | رضایت، خشنودی |
توانا | ناتوان، عاجز |
برنا | پیر، سالخورده |
🟨 کلمات سخت املایی شعر خرد رهنمای و خرد دلگشای
🔸 کلمه | 💬 دلیل سختی در املا |
---|---|
خرد | با “خ” نوشته میشود، نه “ح” |
رهنمای | «رهنما» و «رهنمایی» گاهی اشتباه میشود |
گزند | ممکن است با «گزند» به معنی “گَزیدن” اشتباه شود |
بنالد | نوشتار «بـ» در ابتدای فعل ممکن است فراموش شود |
شکوه | با «ک» نوشته میشود، نه «ق» (با شکایت اشتباه نشود) |
توانا | «واو» در وسط کلمه ممکن است افتاده نوشته شود |
برنا | نوشتار این واژه قدیمی است، اشتباه با «بِرنا» ممکن است |
🔹 خوانش و فهم – صفحه ۳۳ فارسی پنجم
1️⃣ در بیت سوم، منظور شاعر از «بلند شدن به وسیلهی دانش» چیست؟
✅ منظور شاعر این است که انسان با بهرهگیری از دانش میتواند جایگاه والایی در زندگی پیدا کند، به موفقیت برسد و از آسیبها در امان بماند.
2️⃣ چرا در مصراع «خِرَد، دست گیرد به هر دو سرای»، بعد از واژهی «خِرَد» نشانهی «،» گذاشته شده است؟
✅ چون شاعر خواسته است واژهی «خِرَد» را از باقی جمله جدا کند تا تأکید بیشتری بر آن داشته باشد. نشانهی «،» باعث مکث کوتاه میشود و توجه خواننده را به اهمیت «خِرَد» جلب میکند.
شعر:
به نام خداوند جان و خِرَد
کزین برتر اندیشه برنگذردخِرَد رهنمای و خِرَد دلگشای
خِرَد دست گیرد به هر دو سرایبه دانش گرای و بدو شو بلند
چو خواهی که از بد نیابی گزندز نادان بنالد دل سنگ و کوه
از اینرو ندارد بر کس شکوهتوانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر، برنا بود
🔹 قافیهها:
-
بیت ۱: برنگذرد
-
بیت ۲: دلگشای / سرای ← قافیه: دلگشای / سرای – ردیف ندارد
-
بیت ۳: بلند / گزند
-
بیت ۴: کوه / شکوه
-
بیت ۵: بود / بود
🔸 ردیف:
در این شعر ردیف مشخصی وجود ندارد؛ واژهها در پایان ابیات تکرار نمیشوند، بلکه هر بیت قافیهی خاص خود را دارد.
✅ قافیهها در پایان هر بیت، واژههایی هستند که آوای یکسان دارند و نقش موسیقایی در شعر ایفا میکنند. این شعر از نظام قافیههای جفتی (زوجزوج) پیروی میکند، یعنی هر بیت قافیهی مستقل دارد.
قبلی : جواب درست و نادرست و درک مطلب درس سوم فارسی پنجم
بعدی : معنی کلمات درس چهارم پنجم دبستان بازرگان و پسران هم خانواده و مخالف