در این مطلب از تاپ‌ناپ، تمامی واژه‌های مهم و دارای ارزش املایی درس هشتم «دریاقلی» فارسی ششم دبستان را به‌همراه معنی دقیق آن‌ها گردآوری کرده‌ایم. همچنین کلمات هم‌خانواده، متضاد و مخالف، و آرایه‌های ادبی شعر این درس را نیز بررسی کرده‌ایم تا دانش‌آموزان بتوانند علاوه بر تقویت دایره واژگان خود، با زیبایی‌های زبانی و ادبی متن آشنا شوند و یادگیری‌شان کامل‌تر شود.
دانلود متن درس هشتم دریاقلی فارسی ششم
آنچه در این مطلب خواهید دید
معنی بیت های شعر درس هشتم دریاقلی فارسی ششم ابتدایی
ردیف: است قافیه‌ها: میهن، تن، روشن، اَلکن
دریاقُلی! رکاب بزن، یا علی بگو / چشم‌انتظارِ همّتِ تو، دین و میهن است
معنیِ روان: دریاقُلی! حرکت کن و با ارادهٔ محکم آغاز کن؛ دین و میهن چشم‌به‌راهِ اقدامِ شجاعانهٔ تواند.
آرایه‌ها: کنایه («یا علی بگو» = آغاز کار بزرگ)، تشخیص (دین و میهن «چشم‌انتظار»ند)، اضافه («همّتِ تو»).
نکات دستوری: «دریاقُلی» منادا (ندا محذوف)، «بزن/بگو» فعلِ امر؛ «چشم‌انتظار» مرکب؛ دو جملهٔ امری + یک خبری.
فردا اگر درنگ کنی، کوچه‌های شهر / میدانِ جنگِ تن‌به‌تن و تانک با تن است
معنیِ روان: اگر امروز تعلّل کنی، فردا کوچه‌ها به صحنهٔ نبردِ مستقیمِ مردم با دشمن و حتی تانک‌ها بدل می‌شود.
آرایه‌ها: تکرارِ واژهٔ «تن» (تاکید معنایی)، واج‌آرایی در «ت/ن»، تصویرسازی حماسی (میدان جنگ در کوچه).
نکات دستوری: قیدِ زمان «فردا»، جملهٔ شرطی با «اگر»، نهادِ جملهٔ دوم «کوچه‌های شهر»، «تن‌به‌تن» ترکیب قیدی.
از راه اگر بمانی و روشن شود هوا / تکلیفِ شهرِ خاطره‌های تو، روشن است
معنیِ روان: اگر از ادامهٔ راه بازبمانی و روز برسد، سرنوشتِ شهری که خاطراتت در آن است روشن خواهد شد: شکست و ویرانی در برابر دشمن.
آرایه‌ها: کنایه در «تکلیف… روشن است» (= پایان کار معلوم)، هم‌نشینی «روشن شدن هوا/تکلیف» برای تاکید بر قطعیت نتیجه.
نکات دستوری: شرطی با «اگر»، اضافه‌های «تکلیفِ شهر»، «خاطره‌هایِ تو»؛ نهادِ جملهٔ دوم «هوا»، نهادِ سوم «تکلیف…».
دریاقُلی! به وسعتِ دریاست نامِ تو / تاریخ در تلفّظِ نامِ تو اَلکن است
معنیِ روان:دریاقُلی! نامت به بزرگیِ دریاست؛ حتی تاریخ در بیانِ شکوهِ تو زبان‌گیر می‌شود و از ستایشِ کامل ناتوان می‌ماند.
آرایه‌ها: تشبیه (نامِ تو ↔ دریا)، تشخیص/جان‌بخشی (تاریخ «اَلکن» می‌شود)، اغراقِ هنری برای برجسته‌سازی قهرمانی.
نکات دستوری: «دریاقُلی» منادا؛ اضافه‌های «وسعتِ دریا»، «نامِ تو»، «تلفّظِ نامِ تو»؛ جملهٔ اسنادی با ردیف «است».
جمع‌بندی: شعر با فراخوانِ عمل، هشدار از تعلّل، دلبستگی به شهر و ستایشِ قهرمان، حسّ مسئولیت و میهن‌دوستی را برمی‌انگیزد.
معنی واژه های مهم درس هشتم «دریاقلی» – فارسی ششم دبستان
هدف: منظور یا مقصودی که می‌خواهیم به آن برسیم.
به‌هنگام: در زمان مناسب، به‌موقع.
محدود: کم و اندک، نه زیاد.
جوامع: کشورها یا گروه‌های بزرگ انسانی.
ارج: ارزش و اعتبار.
دلاورمرد: مرد شجاع و نترس.
کماندار ایرانی: آرش کمانگیر، پهلوان نامدار ایران.
دلیرانه: با شجاعت.
چله‌ی کمان: ریسمانی که تیر روی آن قرار می‌گیرد.
پاسداری: نگهبانی و محافظت.
نام‌آوران بی‌شمار: پهلوانان و قهرمانان بسیار زیاد.
مانع سقوط: جلوگیری از شکست یا تصرف شهر.
اوراق‌فروشی: محل فروش قطعات جداشده یا فرسودهٔ وسایل.
حاشیه: کناره و اطراف چیزی.
بعثی: سربازان ارتش عراق در دوران صدام.
مقابله: روبه‌رو شدن و مبارزه کردن.
ناکام: کسی که به خواسته‌اش نرسیده باشد.
تلفات: از دست دادن افراد یا چیزهای باارزش.
غافلگیرکننده: کاری که ناگهانی و بی‌خبر انجام شود.
بهمنشیر: نام رودخانه‌ای در جنوب ایران.
کلمه‌های هم‌خانواده درس هشتم «دریاقلی» – فارسی ششم دبستان
| واژه |
هم‌خانواده‌ها |
نمونه جمله |
| انتظار |
منتظر |
همه منتظر شروع مراسم بودند. |
| قدرت |
قادر |
ما قادر به حل این مسئله دشوار شدیم. |
| حد |
حدود |
حدود این منطقه با دیوار مشخص شده است. |
| معروف |
معرف |
معرف این دانش‌آموز، معلم ریاضی او بود. |
| جوامع |
جامعه، جمع، مجموع |
این موضوع در میان تمام جامعه پخش شد. |
| وسعت |
وسیع |
زمین وسیعی برای کشاورزی انتخاب کردند. |
| نقل |
منتقل |
بسته‌ها به شهر مقصد منتقل شدند. |
| موانع |
مانع |
هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی تلاش او را بگیرد. |
| نفوذ |
نافذ |
نگاه نافذ او همه را تحت تأثیر قرار داد. |
| دفاع |
مدافع |
مدافع تیم با قدرت توپ را برگرداند. |
واژه‌های متضاد و مخالف — درس هشتم: «دریاقُلی»
مدافع ≠ مهاجم
وابسته ≠ مستقل
ناگوار ≠ خوشایند
صعود ≠ سقوط
مدافعان ≠ مهاجمان
شرمگین ≠ سربلند
بسیاری ≠ اندکی
نجات ≠ گمراهی
هوشیاری ≠ غفلت
فداکاری ≠ خودخواهی
بیگانگان ≠ دوستان
زنده ≠ مرده
جنگ ≠ صلح
خردسال ≠ پیر
وابسته ≠ مستقل
کلمات املایی جدید درس هشتم «دریاقلی» – فارسی ششم دبستان
تصمیم بهنگام محدود جمعی جوامع خاطره حفظ مرز قلّه چلّه پاسداری دریا قلی سورانی جنگ تحمیلی شگفت‌انگیز مانع سقوط شغل اوراق فروشی اتومبیل فرسوده ذوالفقار حاشیه غافلگیر محاصره اشغال فوراً سروصدا متوجّه بعثی به صورتی غافلگیر کننده بهمن شیر جوانمردی یا علی چشم انتظار همّت وسعت تلفّظ الکن کشتی های دشمن خمپاره سرعت مدافعان مقابله عملیات نفوذ تلفات عقب شدّت انتقال مزار سرنوشت ساز ترس تردید نجات به موقع اتّفاقات ناگوار
خلاصه درس دریا قلی فارسی ششم : خلاصهٔ «دریاقُلی» (درس هشتم فارسی ششم): متن با یادآوری این نکته آغاز می‌شود که سرنوشتِ مردم گاه به هوشیاری و فداکاریِ به‌موقع یک نفر وابسته است و جوامع، خاطرهٔ چنین قهرمانانی را در تاریخ و ادبیات زنده نگه می‌دارند. سپس به نمونه‌ای کهن اشاره می‌شود: آرش کمانگیر که با فداکردنِ جان خود مرز ایران را رقم زد. بخش اصلی درس روایت قهرمانیِ شهید «دریاقُلی سورانی» است؛ اوراق‌فروشی که در شبِ تاریکِ نهم آبان ۱۳۵۹، هنگامی که نیروهای بعثی از بهمنشیر گذشتند تا آبادان را کاملاً اشغال کنند، بی‌درنگ بر دوچرخه نشست و از «کوی ذوالفقاری» تا شهر رکاب زد و با فریاد، مردم و مدافعان را از نفوذ دشمن آگاه کرد. این آگاهی‌رسانیِ به‌موقع، زمینه‌سازِ مقابلهٔ فوری شد و در «عملیات کوی ذوالفقاری» دشمن با تلفات فراوان عقب نشست؛ دریاقُلی همان‌جا مجروح شد و در مسیرِ انتقال به پشت جبهه به شهادت رسید (مزارش در بهشت زهراست). پیام نهایی درس روشن است: اگر او می‌ترسید یا لحظه‌ای درنگ می‌کرد، ممکن بود فاجعه‌ای بزرگ رخ دهد؛ پس شجاعت، احساس مسئولیت و اقدامِ به‌هنگام، می‌تواند سرنوشتِ یک شهر را دگرگون کند.
نتیجه‌گیری و پیام درس «دریاقلی» – فارسی ششم دبستان
این درس با روایت جان‌فشانی شهید دریاقلی سورانی، اهمیت هوشیاری، مسئولیت‌پذیری و فداکاری فردی را در سرنوشت یک ملت نشان می‌دهد. گاهی سرنوشت یک شهر یا حتی یک کشور به تصمیم به‌موقع و شجاعت یک نفر وابسته می‌شود. پیام اصلی این حکایت آن است که در لحظات حساس، باید ترس و تردید را کنار گذاشت و با اراده و شجاعت، برای دفاع از وطن و ارزش‌های انسانی اقدام کرد. این داستان یادآور می‌شود که هر فرد، هرچند در ظاهر عادی، می‌تواند با عمل درست و به‌موقع، اثری ماندگار در تاریخ و آینده جامعه بگذارد و نام خود را در قلب مردم جاودانه سازد.
تاریخ ادبیات درس هشتم «دریاقلی» – فارسی ششم دبستان
درس «دریاقلی» برگرفته از رویدادی واقعی در دوران دفاع مقدس (جنگ تحمیلی عراق علیه ایران) است که به فداکاری و شجاعت شهید دریاقلی سورانی می‌پردازد. نویسنده با الهام از این واقعه، داستان را به شکل روایت ادبی و حماسی بیان کرده تا یاد این قهرمان مردمی و نقش او در جلوگیری از سقوط شهر آبادان در سال ۱۳۵۹ زنده بماند. این متن در زمره آثار ادبیات معاصر ایران قرار می‌گیرد و هدف آن انتقال ارزش‌هایی چون عشق به میهن، مسئولیت‌پذیری، فداکاری و تصمیم‌گیری به‌موقع است.
قبلی : خوانش و فهم شعر همه از خاک پاک ایرانیم ششم
بعدی : درک مطلب دریاقلی صفحه ۶۰ فارسی ششم + کارگاه درس پژوهی درس هشتم
