معنی کلمات به نام خداوند جان و خرد فارسی نهم + آرایه های ادبی ، خلاصه و پیام

در این مطلب از سایت تاپ ناپ به معنی کلمات و واژه ها، آرایه های ادبی و نکات زبانی شعر ستایش به نام خداوند جان و خرد پرداخته‌ایم. این شعر در صفحات ۹، ۱۰ و ۱۱ کتاب فارسی نهم آمده است و یکی از مهم‌ترین متون ادبی و عرفانی این پایه به شمار می‌رود. در ادامه معنی ابیات، توضیح واژه‌ها و آرایه‌های مهم هر بخش را به شکلی روان و قابل فهم ارائه کرده‌ایم تا دانش‌آموزان بتوانند به بهترین شکل از آن بهره ببرند.

خلاصه شعر ستایش فارسی نهم:

شاعر در این شعر با ستایش خداوند آغاز می‌کند و او را آفریننده جان، خرد، آسمان و همه موجودات می‌داند. او بیان می‌کند که انسان با اندیشه و خرد خود نمی‌تواند به حقیقت ذات خدا پی ببرد، زیرا پروردگار فراتر از تصور و بیان ماست. در پایان هم یادآور می‌شود که کسی توان ستایش شایسته خدا را ندارد و وظیفه اصلی انسان در برابر او بندگی و اطاعت است.

پیام شعر ستایش فارسی نهم: این شعر انسان را به یاد خدا و شکرگزاری از او فرا می‌خواند. شاعر تأکید می‌کند که خداوند آفریننده جان، خرد، جهان و همه زیبایی‌هاست و ذات او فراتر از فهم و اندیشه بشر قرار دارد. بنابراین بهترین راه در برابر عظمت پروردگار، فروتنی، بندگی و اطاعت اوست.

معنی و آرایه های ادبی شعر ملکا ذکر تو گویم صفحه ۹ فارسی نهم

ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی 🌸✨🌿 نروم جز به همان ره که توام راه نمایی

معنی: ای خداوند، تو را یاد می‌کنم چون پاک و پروردگاری، و جز در راهی که خودت نشان داده‌ای قدم نمی‌گذارم.

نکات دستوری:

🔹 «ملکا»: الف ندا + ملک (منادا)

🔹 بیت از شش جمله تشکیل شده است

🔹 «نروم»: فعل مضارع منفی

🔹 «که توام راه نمایی»: جمله موصولی

آرایه های ادبی:

🔹 «نمایی / خدایی»: قافیه (ردیف ندارد)

🔹 «ملک»: استعاره از خدا

🔹 تلمیح: مصراع اول به «الحمدلله رب العالمین»، مصراع دوم به «اهدنا الصراط المستقیم»

🔹 تکرار «تو»: تاکید بر یکتایی خدا

معنی و آرایه های ادبی شعر ستایش فارسی نهم صفحه ۱۰

به نام خداوند جان و خرد 🌸✨🌿 کزین برتر اندیشه بر نگذرد

معنی: به نام خدایی که دو گوهر ارزشمند یعنی جان و خرد را به انسان بخشید؛ خدایی که اندیشه و فکر آدمی هرگز نمی‌تواند چیزی والاتر از او را دریابد یا تصوری برتر از او داشته باشد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 خرد و اندیشه: مراعات نظیر

🔹 به نام خداوند: تلمیح به «بسم الله»

🔹 خداوند: منادا

🔹 بیت از دو جمله تشکیل شده است

خداوندِ نام و خداوندِ جای 🌸✨🌿 خداوندِ روزی ده رهنمای

معنی: خداوند متعال صاحب همه نام‌ها و صفات و آفریننده مکان و جهان هستی است. او روزی‌دهنده تمام موجودات و هدایت‌کننده بندگان خویش می‌باشد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 جای و رهنمای: قافیه (ردیف ندارد)

🔹 تکرار واژه «خداوند»: آرایه تکرار

🔹 روزی‌ده: اشاره به صفت رزّاق بودن خدا (هو الرزّاق)

🔹 رهنمای: اشاره به هدایتگری خدا (والله یهدی من یشاء)

🔹 تلمیح: به حدیث «إنّ لله تسعة و تسعین اسماً» و دعای جوشن کبیر که هزار و یک اسم و صفت الهی ذکر شده است

خداوند کیوان و گردان سپهر 🌸✨🌿 فروزنده ماه و ناهید و مهر

معنی: خداوندی که آفریننده سیاره زحل (کیوان) و آسمان گردان است و روشنی‌بخش ماه، زهره (ناهید) و خورشید (مهر) می‌باشد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 سپهر و مهر: قافیه (ردیف ندارد)

🔹 مراعات نظیر: کیوان، سپهر، ماه، ناهید، مهر (همگی اجرام آسمانی)

🔹 فروزنده: استعاره از خداوند به عنوان نوربخش هستی

به بینندگان آفریننده را 🌸✨🌿 نبینی، مرنجان دو بیننده را

معنی: کوشش برای دیدن خداوند با چشم ظاهری بیهوده است، زیرا او با چشم دیده نمی‌شود و این کار جز رنجاندن دیدگان نتیجه‌ای ندارد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 آفریننده و بیننده: قافیه

🔹 «را / را»: ردیف

🔹 تلمیح: اشاره به آیه «لا تُدرکُهُ الابصارُ و هو یدرک الابصار» (خداوند با چشم دیده نمی‌شود، اما او دیدگان را می‌بیند)

🔹 تقابل «آفریننده» و «بیننده»: ایجاد تأکید معنایی

نیابد بدو نیز اندیشه راه 🌸✨🌿 که او برتر از نام و از جایگاه

معنی: اندیشه انسان نمی‌تواند آن‌گونه که شایسته است ذات خداوند را بشناسد، زیرا پروردگار فراتر از نام‌ها و مکان‌هاست و در محدود نمی‌گنجد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 راه و جایگاه: قافیه (ردیف ندارد)

🔹 مفهوم بیت: «نامحدود در محدود نمی‌گنجد»

🔹 برتر از نام و از جایگاه: کنایه از بی‌همتایی و نامحدود بودن ذات خداوند

ستودن نداند کس او را چو هست 🌸✨🌿 میان بندگی را ببایدت بست

معنی: هیچ‌کس نمی‌تواند خداوند را آن‌گونه که شایسته اوست ستایش کند، پس انسان باید تنها خود را برای بندگی و اطاعت در برابر او آماده سازد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 هست و بست: قافیه (ردیف ندارد)

🔹 کنایه: «میان بندگی» کنایه از آمادگی برای بندگی

🔹 مفهوم بیت: وظیفه انسان در برابر خداوند فقط بندگی و اطاعت است

توانا بود هر که دانا بود 🌸✨🌿 ز دانش، دل پیر برنا بود

معنی: انسان دانا در کارها توانا و پیروز است، زیرا دانش مایه توانایی است. همچنین علم و آگاهی دل پیر را شاداب می‌کند و او را جوان و پرنشاط می‌سازد.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 دانا و برنا: قافیه

🔹 بود و بود: ردیف

🔹 تضاد: پیر / برنا

🔹 تکرار «بود»: تاکید و ایجاد موسیقی کلام

معنی و آرایه های شعر صفحه ۱۱ فارسی نهم

دیده‌ای نیست نبیند رخ زیبای تو را 🌸✨🌿 گوشی که همی نشنود آوای تو را

معنی: چشمی وجود ندارد که زیبایی رخ تو را نبیند و گوشی نیست که صدای تو را نشنود؛ زیرا همه زیبایی‌های طبیعت و همه صداهای آن جلوه‌ای از حضور و جمال خداست.

آرایه ها و نکات دستوری و زبانی:

🔹 «رخ زیبای تو» و «آوای تو»: مفعول

🔹 «دیده‌ای» و «گوشی»: نهاد

🔹 «نیست»: فعل غیر اسنادی (به معنای «وجود ندارد»)

🔹 نبیند / نشنود: تقارن دستوری و موسیقی معنوی

🔹 واج‌آرایی حرف «ن» در «نیست، نبیند، نشنود» ← ایجاد آهنگ

معنی لغات و کلمه های شعر ستایش به نام خداوند جان و خرد فارسی نهم

📌 اندیشه: به معنی فکر و تفکر انسان.

📌 برنا: جوان، کسی که در آغاز زندگی و پرنشاط است.

📌 بیننده: در این شعر منظور چشم است.

📌 جای: جهان مادی یا گیتی.

📌 جایگاه: محل یا مقام.

📌 چو: یعنی آن‌چنان که یا همان‌گونه که.

📌 ستودن: ستایش و تعریف کردن.

📌 فروزنده: روشن‌کننده و نوربخش.

📌 کیوان: نام دیگر سیاره زحل.

📌 گردان سپهر: آسمان در حال گردش.

📌 مرنجان: آزار نده یا اذیت نکن.

📌 خداوند نام: دارنده نام‌های نیک و بهشت.

📌 خداوند: صاحب یا آفریننده.

📌 خرد: عقل و نیروی فهم.

📌 ذکر: یاد کردن و نام بردن از خدا.

📌 روزی‌دهنده: کسی که روزی می‌بخشد، صفت «رزاق» خدا.

📌 ملک: به معنی پادشاه و در اینجا کنایه از خداوند.

📌 مهر: خورشید.

📌 میان بستن: کنایه از آماده شدن برای انجام کاری.

📌 کزین: کوتاه‌شده «که از این».

📌 میان: کمر.

📌 ناهید: نام دیگر سیاره زهره.

📌 نداند: نتواند یا قادر نباشد.

📌 سپهر: آسمان پرستاره.

📌 رخ: چهره یا صورت.

📌 همی‌نشنود: نمی‌شنود.

📌 آوا: صدا.

تاریخ ادبیات شعر ستایش – فارسی نهم

📌 سنایی غزنوی: شاعر بزرگ و عارف نامدار قرن پنجم و ششم هجری (۴۷۳ تا ۵۴۵ قمری) است که در روزگار غزنویان زندگی می‌کرد. او از نخستین شاعرانی بود که مفاهیم عرفانی را وارد شعر فارسی کرد.

📌 از آثار مهم او می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:

🔹 حدیقة الحقیقه (در عرفان و اخلاق)

🔹 سیر العباد الی المعاد (منظومه‌ای در بیان سفر روحانی انسان)

🔹 کارنامه بلخ

بعدی:

معنی درس اول فارسی نهم با آرایه های ادبی + خلاصه و پیام