معنی درس هفتم پرتو امید فارسی نهم + خلاصه و مفهوم درس و آرایه های ادبی

خلاصه درس هفتم پرتو امید فارسی نهم

درس پرتو امید برگرفته از غزلی از حافظ شیرازی است که پیام اصلی آن امید و ایمان به رحمت خداوند در سخت ترین لحظه های زندگی است. حافظ در این شعر با زبانی دلنشین و پر از استعاره و تلمیح، انسان را به صبر و اعتماد به خداوند دعوت میکند و میگوید هر غمی روزی به پایان میرسد و پس از تاریکی، روشنایی میآید.

در ابیات این شعر، شاعر از داستان حضرت یوسف الهام گرفته است و یادآور میشود همانطور که یوسف پس از سال ها دوری به کنعان بازگشت، انسان نیز میتواند پس از رنج و اندوه به آرامش برسد. او با امیدواری به مخاطب میگوید که اگر دل در مسیر ایمان و دعا باشد، فقر و تنهایی نیز زیبا و قابل تحمل خواهد شد.

در پایان، حافظ یادآور میشود که سختی های راه زندگی همیشگی نیستند و هیچ طوفان یا مانعی نمیتواند انسان مؤمن و امیدوار را از مقصد بازدارد، زیرا پرتو ایمان و دعا همواره راه را روشن میکند.

نتیجه و مفهوم درس هفتم پرتو امید فارسی نهم

شاعر در این درس به ما می‌آموزد که امید، کلید رهایی از اندوه و ناامیدی است. همان‌گونه که حضرت یعقوب پس از سال‌ها فراق دوباره یوسفش را دید، انسان نیز باید باور داشته باشد که در پسِ هر رنج و تاریکی، نوری از رحمت خداوند می‌تابد.

مفهوم کلی شعر، دعوت به صبر، ایمان، توکل و امید به آینده است. حافظ تأکید می‌کند که روزگار همیشه یکسان نمی‌ماند و سختی‌ها گذرا هستند. اگر دل انسان با یاد خدا آرام گیرد، هیچ طوفانی توان شکستن آن را ندارد.

در حقیقت، پرتو امید نمادی از ایمان در دل تاریکی‌هاست؛ نوری که به انسان نیرو می‌دهد تا در برابر مشکلات ایستادگی کند و به لطف و تدبیر خداوند دل بسپارد 🌸

معنی کلمات درس هفتم پرتو امید فارسی نهم

پرتو	روشنایی، نور	تباهی	آشفتگی، نابسامانی
دیوان	کتاب شعر شاعران	پدیدار	آشکار، پیدا
نامه زندگی	کتاب زندگی، سرگذشت	جسورانه	دلیرانه، با شجاعت
زیستن	زندگی کردن	طنز	خنده تلخ، شوخی همراه انتقاد
حکیم	خردمند، دانا	ظریف	دقیق، نکته سنج
متفکر	اندیشمند، اهل تفکر	کارساز	مؤثر، مفید
فرزانه	دانشمند، خردمند	طعن	کنایه، سرزنش
لعن	نفرین، ناسزا گفتن	عرفان	شناخت خدا، درک حقیقت
عواطف	احساسات، مهربانی‌ها	هجو	شعری برای تمسخر یا نکوهش دیگران
ژرف	عمیق، وسیع	می‌آمیزد	ترکیب می‌کند، در هم می‌ریزد
نگرش	طرز فکر، دیدگاه	دلپذیر	دوست داشتنی، خوشایند
مشخصه	ویژگی، خصوصیت	می‌آموزد	یاد می‌دهد، آموزش می‌دهد
برجسته	مهم، شاخص	رهنمود	راهنمایی، پیشنهاد
انتقاد	نقد کردن، بررسی خطاها	پند	اندرز، نصیحت

معنی کلمات شعر یوسف صفحه ۵۵ فارسی نهم

باز آید	بازمی‌گردد، دوباره برمی‌خیزد	هستی	جهان و هر آنچه وجود دارد
کنعان	سرزمینی در فلسطین، محل زندگی حضرت یعقوب (ع)	برکند	نابود کند، از ریشه برآورد
احزان	غم‌ها و اندوه‌های بسیار	چون	زمانی که، هنگامی که
دل غمدیده	دلی که غم کشیده و اندوهگین است	کشتیبان	راهبر و نگهدار کشتی
به	برتر، شایسته‌تر	طوفان	آشوب، تلاطم شدید
شوریده	بی‌قرار، آشفته‌حال	شوق	اشتیاق، میل درونی
سامان	آرامش و نظم درونی	سرزنش	نکوهش، ملامت
دور گردون	چرخش روزگار، گذر زمان	مغیلان	گیاه یا درختچه‌ای خاردار بیابانی
مراد	خواسته دل، آرزو	بس	بسیار، فراوان
دائماً	همواره، پیوسته	بعید	دور، دست‌نیافتنی
هان	هشدار، آگاه باش	کان	که آن، همان که
نومید	ناامید، بی‌امید	فقر	ناداری، بی‌چیزی
واقف	آگاه، دانا	خلوت	تنهایی، گوشه‌نشینی
نهای	نیستی، پایان یافتگی	تار	تیره، کم‌نور
سر	راز، نهانِ دل	ورد	ذکر و دعایی آرام
غیب	دنیای ناپیدا و الهی	غواص	کسی که در عمق دریا فرو می‌رود
اندر پرده	در پنهانی، در نهان	اندیشه کند	بیم دارد، می‌ترسد
ار	اگر، چنانچه	کام	خواسته، میل دل
فنا	نابودی، از میان رفتن	گرانمایه	ارزشمند، بزرگ‌قدر
بنیاد	پایه، ریشه	چنگ	دست، پنجه

 معنی شعر یوسف صفحه 55 فارسی نهم

◀ یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور ◈※◈ کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

معنی: غم به دل راه مده زیرا یوسف گمگشته دوباره به کنعان بازمیگردد و کلبه احزان روزی به گلستانی از شادی و آرامش تبدیل میشود. این بیت نشانه امید است و یادآور میشود که هیچ غمی همیشگی نیست و روزی شادی از راه میرسد.

واژه های مهم:

یوسف گمگشته: یوسف از دست رفته، اشاره به انسان یا امید گمشده

بازآید: بازمیگردد، دوباره پیدا میشود

کنعان: سرزمین حضرت یعقوب در فلسطین

کلبه: خانه کوچک و ساده

احزان: اندوه ها، غصه ها

کلبه احزان: خانه غم حضرت یعقوب که در فراق فرزندش در آن گریه و دعا میکرد

آرایه های ادبی:

تلمیح ← اشاره به داستان حضرت یوسف و حضرت یعقوب

تضاد ← بین کلبه احزان و گلستان

مراعات نظیر ← میان واژه های یوسف، کنعان، احزان

تشخیص ← نسبت دادن احساس شادی و دگرگونی به کلبه

💬 نکته مفهومی:

این بیت پیام امید، صبر و ایمان دارد و به ما یاد میدهد که پس از هر سختی گشایش و روشنی خواهد آمد همان گونه که یوسف پس از سال ها رنج دوباره به آغوش پدر بازگشت.

◀ ای دل غمدیده حالت به شود دل بد مکن ◈※◈ وین سر شوریده باز آید به سامان غم مخور

معنی: ای دل رنج دیده و غمگین من ناامید مباش زیرا روزی حالت بهتر میشود و این ذهن آشفته و پریشان تو دوباره به آرامش و نظم خواهد رسید.

واژه های مهم:

غمدیده: غمگین، اندوهناک

به: بهتر

شوریده: آشفته، پریشان

سر شوریده: فکر و ذهن بیقرار و ناآرام

سامان: نظم، آرامش، قرار

آرایه های ادبی:

تشخیص ← دل را مانند انسان دانسته و با او سخن گفته است

تناسب ← بین واژه های دل و سر

تضاد ← میان شوریده و سامان

کنایه ← دل بد مکن یعنی ناراحت نباش و ناامید نشو

💬 نکته مفهومی:

در این بیت شاعر انسان را به صبر، امید و آرامش فرا میخواند و یادآور میشود که هیچ آشفتگی پایدار نیست و روزی دل غمگین نیز به آرامش و شادی خواهد رسید .

◀ دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نرفت ◈※◈ دائماً یکسان نباشد حال دوران غم مخور

معنی: اگر چرخ روزگار چند صباحی بر وفق میل و آرزوی ما نچرخید ناراحت نباش زیرا حال و روز دنیا همیشه یکسان نمی‌ماند و روزی نیز به میل ما خواهد گذشت.

واژه های مهم:

گردون: آسمان یا روزگار

دور گردون: گردش روزگار و تغییرات زندگی

دو روزی: زمان کوتاه، مدتی اندک

مراد: آرزو، خواسته

دائماً: همیشه، پیوسته

دوران: روزگار، زمانه

آرایه های ادبی:

واج آرایی ← تکرار حروف «د» و «ر» که به موسیقی شعر می‌افزاید

جناس ← میان واژه های گر و بر / دور و دو

تضاد پنهان ← میان مراد (خواست دل) و نرفت (بی مرادی)

💬 نکته مفهومی:

این بیت دعوتی است به صبوری و امیدواری؛ شاعر می‌گوید رنج و سختی ماندگار نیست و روزگار همواره در چرخش است، پس نباید از ناکامی‌های موقت دلگیر شد بلکه باید چشم به فردایی روشن داشت.

◀ هان مشو نومید چون واقف نه ای از سر غیب ◈※◈ باشد اندر پرده بازی های پنهان غم مخور

معنی: ای انسان ناامید مشو و غم به دل راه مده زیرا تو از رازهای نهفته و اسرار الهی آگاه نیستی شاید در پس این پرده زندگی حکمت ها و رویدادهایی نهفته باشد که هنوز بر تو آشکار نشده است 🌿

واژه های مهم:

هان: آگاه باش، هشدار

چون: زیرا، چون که

واقف: باخبر، دانا

نه ای: نیستی

سر غیب: رازهای پنهان و اسرار الهی

اندر: در، داخل

پرده: پوشش یا کنایه از جهان نادیده

آرایه های ادبی:

ایهام ← واژه پرده چند معنا دارد (پوشش، پرده نمایش، اصطلاح موسیقی)

تلمیح ← اشاره به باور دینی درباره حکمت و راز در کار خداوند

تشخیص ← نسبت دادن «بازی» و تدبیر به پرده (عنصر بی جان)

💬 نکته مفهومی:

این بیت انسان را به ایمان، صبر و اعتماد به خداوند فرا میخواند و یادآور میشود که هر اتفاق تلخ میتواند مقدمه خیری پنهان باشد پس باید امیدوار بود و به تدبیر الهی اعتماد داشت.

◀ ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی بر کند ◈※◈ چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور

معنی: ای دل من اگر سیل نابودی همه پایه های زندگی را ویران کند اندوهگین مباش زیرا وقتی نوح راهبر و نگهبان کشتی توست از هیچ طوفانی زیانی نخواهی دید 🌿

واژه های مهم:

ار: کوتاه شده اگر

فنا: نابودی، نیستی

بنیاد: ریشه و اساس

کشتیبان: ناخدا، نگهدارنده کشتی

طوفان: باران و باد شدید همراه آشفتگی دریا

ز: مخفف از

آرایه های ادبی:

تلمیح ← اشاره به داستان حضرت نوح و نجات مؤمنان از طوفان

کنایه ← بنیاد هستی برکند یعنی همه چیز از میان برود

تشخیص ← شاعر با دل خود مانند انسان سخن گفته است

اضافه تشبیهی ← در ترکیب «سیل فنا» فنا به سیل تشبیه شده

مراعات نظیر ← بین واژه های سیل، طوفان، نوح، کشتیبان

واج آرایی ← تکرار حروف «ت» و «ن» که آهنگ شعر را زیباتر کرده

💬 نکته مفهومی:

این بیت سرشار از ایمان و اطمینان به نیروی الهی است و نشان میدهد که اگر دل انسان به خدا و هدایت او مطمئن باشد حتی در میان بزرگترین طوفان های زندگی نیز احساس ترس و یأس نخواهد کرد.

◀ در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم ◈※◈ سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور

معنی: اگر در بیابان زندگی به امید رسیدن به هدفی مقدس مانند کعبه قدم میگذاری از رنج و آزار خارهای راه دلگیر مشو زیرا سختی ها بخشی از مسیر رسیدن به مقصود هستند.

واژه های مهم:

شوق: اشتیاق و میل درونی

کعبه: خانه خدا در مکه و نماد هدف والا

خواهی زد قدم: قدم خواهی گذاشت، رهسپار خواهی شد

سرزنش: ملامت، نکوهش

مغیلان: گیاه خاردار بیابانی که نماد دشواری و مانع است

آرایه های ادبی:

تشخیص ← خار مغیلان را جان دار فرض کرده که سرزنش میکند

مراعات نظیر ← میان واژه های بیابان، خار، مغیلان

جناس ← میان در و گر

تکرار ← واژه گر برای تاکید بر پایداری و صبر

💬 نکته مفهومی:

این بیت درس پایداری و امید در مسیر هدف میدهد و میگوید کسی که به شوق مقصدی بزرگ گام برمیدارد باید سختی راه را با دل آرام و ایمانی استوار بپذیرد زیرا رسیدن به کعبه بدون گذر از بیابان ممکن نیست.

◀ گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید ◈※◈ هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور

معنی: هرچند ای دل راه زندگی پر از خطر و دشواری است و مقصد نهایی دور و دست نیافتنی به نظر میرسد اما نگران مباش زیرا هیچ راهی نیست که به پایان نرسد و هر سفری سرانجام به مقصد میرسد.

واژه های مهم:

منزل: جای توقف یا استراحت در مسیر، مرحله ای از راه

بس: بسیار، زیاد

مقصد: هدف، نهایت راه

بعید: دور، دوردست

کان: که آن، همان که

آرایه های ادبی:

تکرار ← واژه های نیست و بس برای تاکید بر معنا

مراعات نظیر ← میان واژه های منزل، راه، مقصد و پایان

واج آرایی ← تکرار حروف «ی» و «ن» در مصراع دوم که آهنگ خوشایندی می آفریند

تضاد پنهان ← میان خطر و پایان (دشواری آغاز و آرامش انجام)

💬 نکته مفهومی:

این بیت پیام پایداری و امید در مسیر زندگی دارد و یادآور میشود که سختی ها و فاصله ها نباید انسان را دلسرد کند زیرا هر راه دشواری نیز سرانجام به روشنایی و مقصدی زیبا میرسد.

◀ حافظا در کنج فقر و خلوت شب های تار ◈※◈ تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

معنی: ای حافظ اگر در گوشه تنهایی و تنگدستی شب های تاریک بسر میبری اندوهگین مباش زیرا تا زمانی که زمزمه لبانت دعا و تلاوت قرآن است در حقیقت در روشنایی و آرامش الهی قرار داری.

واژه های مهم:

کنج: گوشه، پناهگاه کوچک

فقر: تهیدستی، ناداری

خلوت: تنهایی، آرامش در خلوت

تار: تاریک، سیاه

ورد: ذکر و دعای زیر لب

آرایه های ادبی:

تشخیص ← شب های تار را جان دار فرض کرده که با انسان همراه است

تلمیح ← اشاره به زندگی زاهدانه و خداجوی حافظ

مراعات نظیر ← میان واژه های شب، خلوت، تار

واج آرایی ← تکرار حروف «ت» و «ر» که موسیقی درونی شعر را تقویت میکند

💬 نکته مفهومی:

این بیت پیام قناعت، آرامش در ایمان و امید به خداوند را دارد و یادآور میشود که اگر دل با یاد خدا آرام گیرد فقر و تنهایی دیگر تلخ نخواهد بود زیرا روشنایی دعا از هر چراغی درخشان تر است.

تاریخ ادبیات درس هفتم فارسی نهم (پرتو امید)

شاعر این درس حافظ شیرازی است، از برجسته ترین غزل سرایان قرن هشتم هجری که به لسان الغیب شهرت دارد. او در زبان عربی و علوم زمان خود تبحر داشت و دیوان اشعارش سرشار از مفاهیم عرفانی، اخلاقی و فلسفی است. غزل های او ترکیبی از عشق زمینی و الهی اند که با زبانی موزون و پر رمز و راز بیان شده اند.

نویسنده دیگر این درس بهاءالدین خرمشاهی است، متولد سال 1324 هجری شمسی. او مترجم، محقق، طنزپرداز، شاعر و فرهنگ نویس نامدار ایرانی است و از نویسندگان برجسته در زمینه قرآن پژوهی و ادبیات فارسی به شمار میرود. از آثار مهم او میتوان به پیام پیامبر و حافظنامه اشاره کرد. وی در تدوین دانشنامه تشیع نیز همکاری داشته است.

قبلی:

معنی حکایت شو خطر کن فارسی نهم + خلاصه مفهوم و آرایه ها صفحه 53

جواب سوالات درس ششم فارسی نهم + خودارزیابی ، فعالیت های نوشتاری و دانش زبانی

معنی درس ششم آداب زندگانی فارسی نهم + آرایه های ادبی معنی کلمه ها و خلاصه

بعدی:

جواب سوالات درس هفتم فارسی نهم + خودارزیابی گفت و گو و فعالیت های نوشتاری