جواب درس ۱۷ فارسی ششم ✅ صفحه ۱۰۸، ۱۱۳

۱- از نظر بزرگمهر، نادان‌ترین مردم چه کسانی هستند؟

پاسخ : از نظر بزرگمهر، نادان‌ترین افراد کسانی هستند که از عیب‌ها و کاستی‌های خود بی‌خبر باشند و نتوانند آنها را ببینند یا بپذیرند.

۲- «ستاره‌ی روشن» در عبارت «ستاره‌ی روشن ما بودی که ما را راه راست نمودی»، به چه کسی اشاره دارد؟

پاسخ : این عبارت به خود حکیم بزرگمهر اشاره دارد؛ چون او با دانش و خرد خود، راه درست را به دیگران نشان داده و آنان را از تاریکی جهل بیرون آورده است.

۳- از نظر نویسنده، بزرگمهر چگونه انسانی بود؟ عبارت‌هایی از متن بیان کنید که نظر او را نشان دهد.

پاسخ : نویسنده، بزرگمهر را فردی خردمند، دانا و بخشنده می‌داند که با علم و اخلاق نیک، دیگران را راهنمایی می‌کرد. این نظر از سخنان دانشمندانی که می‌گویند: «ما را از علم خویش بهره دادی و هیچ چیز دریغ نداشتی تا دانا شدیم، ستاره‌ی روشن ما بودی که ما را راه راست نمودی»، به وضوح دیده می‌شود.

۴- بزرگمهر این وصیت‌ها را قرن‌ها پیش بیان کرده است. به نظر شما کدامیک از این وصیت‌ها، امروز نیز کاربرد دارد؟

پاسخ : تقریباً همه وصیت‌های بزرگمهر امروز هم ارزشمند و ضروری هستند. مانند: پرهیز از دروغ، راست‌گویی، احترام به بزرگ‌ترها، پرهیز از عیب‌جویی، داشتن اخلاق نیک، و اطاعت از فرمان‌های خدا. این نصایح، پایه‌های یک زندگی اخلاقی و انسانی هستند که در هر زمان و مکانی مورد نیازند.

۵- منظور از جملهٔ «هر که از شما به زاد بزرگ‌تر باشد، وی را بزرگتر دارید» چیست؟

پاسخ : منظور این است که به کسی که از ما بزرگ‌تر است (از نظر سن و تجربه)، احترام بگذاریم و جایگاهش را در نظر بگیریم، چون بزرگ‌ترها معمولاً تجربه و دانش بیشتری دارند و شایستهٔ احترام و بزرگ‌داشت هستند.

۱- یکی دیگر از شعرهای پروین اعتصامی را، که به صورت مناظره سروده شده است، انتخاب کنید و در گروه بخوانید (بهترین شعر گروه را انتخاب کنید و به کلاس ارائه دهید).

یکی از زیباترین شعرهای مناظره‌ای پروین اعتصامی، شعر «سیر و پیاز» است که در آن دو موجود کوچک، با زبانی حکیمانه دربارهٔ عیب‌جویی و خودشناسی گفتگو می‌کنند. این شعر نه تنها ادبیاتی پر از طنز و مسخره است، بلکه پیام عمیقی دربارهٔ تواضع و پرهیز از قضاوت دیگران دارد.

متن شعر:

سیر، یک روز طعنه زد به پیاز که تو مسکین چقدر بد بوئی
گفت، از عیبِ خویش بی‌خبری زان ره از خَلق، عیب میجوئی
گفتن از زشت‌روئیِ دگران نشود باعث نکوروئی
تو گمان میکنی که شاخ گلی بصف سرو و لاله میروئی
یا که همبوی مشک تاتاری یا ز ازهار باغ مینوئی
خویشتن، بی سبب بزرگ مکن تو هم از ساکنان این کوئی
ره ما، گر کج است و ناهموار تو خود، این ره چگونه میپوئی
در خود، آن به که نیکتر نگری اول، آن به که عیب خود گوئی
ما زبونیم و شوخ جامه و پست تو چرا شوخ تن نمیشوئی

این شعر را به عنوان بهترین شعر گروه انتخاب کردیم، چون با زبانی ساده و تصویری قوی، به یکی از مهم‌ترین مسائل اخلاقی — یعنی پرهیز از عیب‌جویی و خودشناسی — پرداخته است. همان‌طور که بزرگمهر می‌گوید: «هرکه از عیب خود نابینا شد، نادان‌تر مردم باشد»، پیاز در این شعر هم به سیر یادآوری می‌کند که قبل از قضاوت دیگران، باید به درون خود بنگرد.

۲- در مورد شخصیت بزرگ‌مهر تحقیق کنید و شرح حال یا داستانی از زندگی او را در کلاس بخوانید.

پاسخ : بزرگمهر، یکی از نمادین‌ترین چهره‌های خردمندی و حکمت در تاریخ ایران باستان، در قرن ششم میلادی در شهر مرو (در خراسان) به دنیا آمد. نام واقعی او «بُخْتَگان» بود و از خاندانی فرهیخته و دانشمند سرچشمه می‌گرفت. او در دربار شاهنشاه ساسانی، خسرو انوشیروان، به عنوان وزیر اعظم و مشاور نزدیک شاه خدمت کرد و به دلیل دانش، عدالت و تدبیرش، از جایگاهی والایی برخوردار بود.

بزرگمهر تنها یک سیاستمدار نبود، بلکه دانشمندی برجسته در زمینه‌های پزشکی، ستاره‌شناسی، فلسفه و ریاضیات بود. او به رمزها و معماها علاقه داشت و بارها با حل معماهای دشوار از سوی دشمنان، کشور را از خطر نجات داده است. به همین دلیل، در فرهنگ ایرانی به «وزیر خردمند» و «نمونهٔ حکمت» معروف شد.

یکی از مشهورترین داستان‌های او، مربوط به معماهایی است که از سوی هند و روم برای خسرو انوشیروان فرستاده می‌شد و تنها بزرگمهر می‌توانست آنها را حل کند. این اتفاق‌ها باعث شد تا نام ایران در میان ممالک آن زمان، به عنوان سرزمین خرد و دانش، شناخته شود.

بزرگمهر تنها یک فرد سیاسی نبود، بلکه نمادی از توانایی ایرانیان در ترکیب قدرت و حکمت بود. او با اخلاق نیک، احترام به دانش و پرهیز از ستم، الگویی برای همهٔ ما است — همان‌گونه که در درس «ستاره روشن» به وصیت‌هایش از ایمان، راستی و احترام به بزرگ‌ترها اشاره شده است.