تحقیق در مورد مرجع تقلید کلاس سوم

تحقیق در مورد مرجع تقلید

مرجع تقلید شخصی است که شیعیان در مسائل دینی، فقهی و شرعی بر اساس سخنان او که فتوا نامیده می شود، عمل می کنند. همچنین زکات و خمس و … را در اختیار ایشان قرار می دهند که البته این وجوهات اغلب برای تبلیغات مذهبی، اداره حوزه‌های علمیه، رسیدگی به مستمندان و امور عام‌ المنفعه به کار برده می شود. بطور کلی می توان گفت مرجع تقلید به عنوان والاترین مقام در میان شیعیان دوازده امامی محسوب می شود. رسیدن به مقام مرجعیت یا همان مرجع تقلید بودن یک مقام انتصابی نیست بلکه اغلب با توجه به صلاحیت فرد این مقام به او اعطا می شود.اغلب مردم نیز از طریق پرس و جو و صحبت با علما و کسانی که صلاحیت لازم را دارند مرجع تقلید خود را انتخاب می کنند.

مرجعیت و مرجع تقلید

مرجعیت به عنوان بالاترین مقام مذهبی در جامعه شیعیان شناخته می شود و مرجع تقلید مجتهدی است که بسیاری از شیعیان در اعمال دینی از او تقلید می‌ کنند. بدین معنا که اعمال دینی و اسلامی خود را بر اساس نظریات ( فتوا) آن مجتهد انجام می ‌دهند و معمولا وجوهات شرعی خود نیز در اختیار مرجع تقلید انتخاب شده خود و یا نمایندگان او قرار می دهند.

پیروی کردن از یک مجتهد دینی را تقلید و پیروان آن شخص را مقلدان می گویند و آن مجتهد را نیز مرجع تقلید می نامند. یکی از مهمترین دلایلی که فرد به عنوان مرجع تقلید شناخته می شود برتری علمی آن شخص نسبت به سایر علما است. بهتر است بدانید که نظرات و فتواهای مراجع تقلید در کتابی به نام رساله توضیح المسائل چاپ و منتشر می شود. بنابراین مجتهدی که مرجع تقلید است یک کتاب رساله دارد و افرادی که از او پیروی می کنند باید این کتاب را نیز تهیه کنند.

جایگاه مرجع تقلید در اسلام

همانطور که می دانید دین اسلام از نظر جغرافیایی در سراسر دنیا گسترده شده است به همین دلیل معمولا چندین مجتهد انتخاب می شوند که بتوانند در مورد مسائل دینی شیعیان را راهنمایی کنند. این افراد معمولا با عنوانی مانند آیت الله العظمی و آیت الله شناخته می شوند. در حال حاضر بیشترین تعداد مراجع دینی در کشور عراق و در شهرهای نجف، کربلا و سامرا و سپس در ایران و در شهرهای قم، تهران، مشهد و اصفهان ساکن هستند.

مراجع تقلید در اسلام به عنوان تاثیر گذارترین افراد در تاریخ شناخته می شوند زیرا این افراد از محبوبیت و نفوذ بالایی در بین مردم  برخوردار هستند. تا جاییکه دیدگاه و نظرات آنها در مورد مسائل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی می تواند باعث تحریک پیروان آنها شود. به عنوان مثال جنگ علیه روسیه،‌ قیام تنباکو، نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران و یا انقلاب عشرین در عراق اتفاقاتی هستند که تحت تاثیر سخنان مراجع تقلید شیعه صورت گرفته است.

شرایط انتخاب مرجع تقلید

به دلیل اینکه مراجع تقلید در زمان غیبت امام زمان، به عنوان جانشینان وی در امور شرعی و احکام فقهی اسلامی محسوب می ‌شوند بنابراین به دلیل مهم بودن این وظیفه باید با در نظر گرفتن شرایط زیر انتخاب شوند. این شرایط عبارتند از:

در قید حیات باشد

یکی از مهمترین شرایط انتخاب یک مرجع تقلید زنده بودن آن شخص است. بهتر است بدانید که برای فردی که تازه به سن بلوغ رسیده است و یا تصمیم گرفته است که برای اولین بار شخصی را به عنوان مرجع تقلید انتخاب کند انتخاب مجتهدی که از دنیا رفته است قابل قبول نمی باشد. اما اگر از شخصی مرجع تقلیدی را انتخاب کرده است که بعدا فوت شود، می تواند همچنان آن شخص را به عنوان مرجع تقلید خود در نظر بگیرد.

عادل باشد

عادل بودن و عدالت داشتن ویژگی است که باعث می شود آن فرد به انجام واجبات احترام بگذارد و از انجام کارهای حرام دوری کند. برای اینکه بتوانید از عادل بودن یک فرد مطمئن شوید بهتر است از «شهادت دو نفر عادل»، «معاشرت با وی» و ویژگی هایی مانند «مشهور بودن به عدالت – در صورتى كه اين شهرت، علم‌آور باشد»، «حسن ظاهر، مواظبت بر احكام شرعى، حضور در جماعت هاى مسلمانان و…» را در نظر داشته باشید.

حریص نباشد

یکی از مهمترین ویژگی های فردی که عادل است و عدالت را رعایت می کند این است آن فرد به عنوان مرجع  تقليد نسبت به دنيا حریص نبوده و به دنبال دستيابى به اموال دنيوى و رياست نباشد. زیرا در غير اين صورت پيروى از این شخص حرام است و مردم باید از وى فاصله گيرند.علاوه بر این خداوند در قرآن مردم يهود را به خاطر تقليد از دانشمندان دنيا طلب مورد سرزنش قرار داده است که نشان دهنده اهمیت حریص نبودن مرجع تقلید است.

خصوصیات مرجع تقلید

مجتهدی که می خواهد به عنوان مرجع تقلید شناخته شود برای رسیدن به این جایگاه مذهبی مهم باید خصوصیات زیر را داشته باشد:

• برتری علمی و دینی نسبت به سایر مجتهدان داشته باشد.
• شایستگی رفتاری (عدالت) داشته باشد.
• مرد باشد (جنس مذکر)
• از نظر سنی و فکری به بلوغ رسیده باشد
• عاقل باشد.
• مسلمان و شیعه دوازده امامی باشد
• حلال زاده باشد
• مجتهد باشد
• اعلم باشد یعنی نسبت به سایر علما در درک خدا آگاه تر باشد.

انتخاب مرجع تقلید

در کتاب های رساله توضیح المسائل گفته شده است که از راه های زیر می توان برای شناخت و انتخاب مرجع تقلید استفاده کرد:

• خود شخص با علم خود و با تحقیق آن شخص را انتخاب کند.
• دو نفر آگاه آن شخص را به عنوان مجتهد و واجد شرایط معرفی کنند.
• چندین نفر از عالمان آن شخص را معرفی کنند و سخنان آن مجتهد برای شیعیان قابل قبول باشد.

وظایف مرجع تقلید

مهم‌ترین وظیفه مراجع صدور فتوا برای مقلدان خود در امور دینی و مذهبی است. در کنار این وظیفه مهم مراجع تقلید اغلب اساتیدی هستند که در حوزه های علمیه تدریس می کنند. بنابراین می توان گفت به جز صدور فتوا مراجع تقلید وظیفه تربیت شاگردان و مدیریت حوزه علمیه را نیز به عهده دارند.علاوه بر این اداره موقوفات، سهم امام و وجوهات شرعی و کمک های مردمی و نذورات نیز بر عهده مراجع تقلید است که اغلب در امور خیریه مورد استفاده قرار می گیرد.

قدرت و نفوذ مرجع تقلید

مراجع تقلید در بین شیعیان و مقلدان خود نفوذ زیادی دارند و تاریخ نیز این قضیه را بارها اثبات کرده است زیرا مراجع همیشه توانسته اند که فتواها و نظریات سیاسی و اجتماعی خود را به وسیله شیعیان تثبیت کنند. به عنوان مثال صدور فتوای تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی باعث شد که امتیاز تنباکو لغو شود. همچنین با فتوای سید محمد مجاهد عده زیادی از شیعیان به جنگ علیه روسیه رفتند و نهضت مشروطه در ایران نیز با فتوای آخوند خراسانی و چندین نفر از علمای نجف به پیروزی رسید. قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲هجری شمسی و در سال ‌های بعد نیز انقلاب مردم ایران به رهبری یک مرجع تقلید (آيت‌الله خمینی) به پیروزی رسید. این ها نمونه ای از قدرت نفوذ و اعتماد مسلمانان و  افراد شیعه به مراجع تقلید است.

آغاز مرجعیت

پژوهشگران معتقدند که اولین دوره مرجعیت در بین شیعیان در کشور عراق و در حوزه علمیه نجف و به وسیله محمد حسن نجفی معروف به صاحب جواهر آغاز شده است. وی به عنوان یکی از علمای زمان خود قضاوت بر اساس تقلید را جایز می ‌دانست و شاگردان بسیاری در ایران داشت که در واقع مقلدان او بودند و وی را به عنوان مرجع تقلید می دانستند. بعد از محمد حسن نجفی معروف به صاحب جواهر، حوزه علمیه نجف همچنان به فعالیت خود ادامه داد و مجتهدان و علمایی مانند شیخ مرتضی انصاری، محمد حسن شیرازی صاحب فتوای تحریم تنباکو را به دنیا معرفی کرد.

مراجع تقلید در ایران

مراجع تقلید در ایران اغلب در حوزه علمیه قم هستند. اما بهتر است بدانید که مراجع تقلید منحصرا ساکن شهر قم نیستند و تقریبا در بسیاری از شهرهای ایران مراجع تقلید ساکن هستند. حوزه علمیه قم با سکونت عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۴۰ق (۱۳۰۰ش) رونق گرفت زیرا با ورود ایشان بخش مهمی از مرجعیت شیعه به ایران انتقال پیدا کرد. بعد از فوت وی نیز سه تن از مدرسان و بزرگان حوزه قم به نام‌های سید صدرالدین صدر، سید محمدتقی خوانساری و سید محمد حجت اداره حوزه علمیه قم را به عهده گرفتند.

سپس در سال 1350 هجری شمسی حکومت عراق بسیاری از ایرانیان ساکن عراق را اخراج کرد و بدین ترتیب عده زیادی از اساتید و طلاب حوزه نجف به ایران و حوزه علمیه آمدند. بازگشت طلاب و اساتید و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و سخت‌گیری‌های حکومت بعثی نسبت به حوزه علمیه نجف باعث شد که نقش ایران در مرجعیت پر رنگ ‌تر شود.

بیشتر بخوانید:

پیام دین اسلام چه بود مطالعات چهارم