معنی روان خوانی جوانه و سنگ فارسی هشتم

در این مطلب از تاپ ناپ، مجموعه‌ ای کامل از محتوای درس روان خوانی «جوانه و سنگ» فارسی کلاس هشتم آماده شده است؛ شامل معنی لغات و کلمات کلیدی، آرایه های ادبی مهم هر بخش و توضیح روان عبارت ها و جمله های دشوار متن، با چیدمانی منظم و کوتاه نویسی آموزشی تا هم برای مطالعه دانش آموز و هم برای تدریس دبیر قابل استفاده باشد.

دانلود متن روان خوانی جوانه و سنگ فارسی هشتم

سنجاقک بال زنان خود را به مرداب رساند. مرداب آسوده و بی خیال زیر نور داغ خورشید دراز کشیده و به خواب رفته بود. کمی آن طرف تر، گیاه کوچکی از تشنگی مرده بود. دست های گیاه به طرف مرداب دراز شده بود؛ مثل این بود که در آخرین لحظه های زندگی خود می خواسته چیزی به مرداب بگوید.

سنجاقک به مرداب، که از زندگی آرام و یک نواختش راضی بود، نگاه کرد. قلبش از درد فشرده شد. بال هایش را به هم زد و روی یکی از نی های درون مرداب نشست و آن را تکان داد. مرداب حرکتی کرد و با ناراحتی گفت: «چه کسی می خواهد خواب راحت را از من بگیرد؟» سنجاقک گفت: «دوست من! در چند قدمی تو جوانه ای در حال مرگ است. جوانه تشنه است و آب می خواهد. اگر خودت را به او برسانی، سبز می شود و همه جا را از زیبایی و عطر خود پر می کند.»

آرایه های ادبی

🔷 دست های گیاه به طرف مرداب دراز شده بود: کنایه از نیاز و استمداد

🔷 قلبش از درد فشرده شد: کنایه از اندوه و تاثر شدید

🔷 مرداب… دراز کشیده و به خواب رفته بود: تشخیص و استعاره از رکود و بی تحرکی

🔷 در چند قدمی: کنایه از نزدیکی و فاصله کم

نکات دستوری

• منادا: «دوست من!»

• جمله شرطی: «اگر خودت را به او برسانی، سبز می شود.» (بند شرط + نتیجه؛ «برسانی» مضارع التزامی)

• نقل قول مستقیم: جملات داخل گیومه («…»)

مرداب اخم هایش را در هم کشید و گفت: «من سرسبزی و طراوت را دوست ندارم! زودتر از پیش من برو تا بقیه خواب های خوشم را ببینم!» سنجاقک با غم و اندوه به مرداب نگاه کرد. مرداب دوباره به خواب فرو رفته بود. همه جا ساکت و آرام بود. تنها گاهی صدای بال زدن پرنده ای سکوت تلخ مرداب را می شکست. سنجاقک به هوا پرید و بال زنان خودش را به جوانه و سنگ رساند.

آرایه های ادبی

🔷 مرداب اخم هایش را در هم کشید: تشخیص (نسبت دادن حالت انسانی به «مرداب»)

🔷 سکوت تلخ مرداب: حس آمیزی (ترکیب حس شنیداری با چشایی برای القای فضای ناخوشایند)

🔷 سکوت را می شکست: کنایه از پدید آمدن صدا و بر هم خوردن آرامش

🔷 به خواب فرو رفته بود: کنایه از رکود و بی حرکتی

لب های خشک جوانه با دیدن سنجاقک به خنده باز شد و با خوشحالی گفت: «سنجاقک مهربان! برایم از مرداب بگو. از سرسبزی و آب بگو. آیا مرداب قبول کرد خودش را به من برساند؟» سنجاقک گفت: «اگر مرداب راه می افتاد و بر زمین جاری می شد، دیگر مرداب نبود، جویبار بود، یا رودخانه قشنگی بود که طراوت و سرسبزی را به این دشت بی حاصل به ارمغان می آورد اما مرداب گفت که طراوت و سرسبزی را دوست ندارد.»

آرایه های ادبی 

🔷 از مرداب بگو، از آب بگو: سجع و آهنگ هم پایان (تکرار موسیقایی «…اب»)

🔷 لب های خشک جوانه… به خنده باز شد: تشخیص (نسبت دادن خنده به جوانه)

🔷 به ارمغان می آورد: کنایه از «همراه خود آوردنِ نعمت و سود»

🔷 مرداب… اگر جاری می شد، جویبار/رودخانه بود: تضاد «سکون/جریان» و مراعات نظیر «جویبار/رودخانه»

سنگ آهی کشید و به آسمان نگاه کرد. بر زمینه آبی آسمان، پرنده ای در پرواز بود. پرنده آن قدر بالا بود که مثل نقطه سیاه کوچکی به نظر می رسید. سنگ با نگاهی غمگین او را دنبال کرد. بعد آهی کشید و با ناامیدی گفت: «بله، مرداب طراوت و سرسبزی را دوست ندارد. مرداب از جنس جویبار و رود و دریاست ولی قلبش از سنگ است. دل مرداب حتی از بدن من هم سخت تر است. او خشک شدن جوانه ها و گل ها را می بیند اما دستش را برای نجات آنها دراز نمی کند.»

آرایه های ادبی

🔷 مثل نقطه سیاه کوچکی: تشبیه (پرنده در بلندی به نقطه تشبیه شده است)

🔷 قلبش از سنگ است: کنایه از بی رحمی و سخت دلی

🔷 دستش را برای نجات آنها دراز نمی کند: کنایه از کاری نکردن و بی توجهی

🔷 جویبار، رود، دریا: مراعات نظیر (هم خانواده مفهومی پدیده های آبی و جاری)

جوانه با ناامیدی سرش را پایین انداخت. اندوه زیادی در قلب کوچکش لانه کرده بود. تشنگی داشت کم کم او را از پای در می آورد. اندوه بزرگ جوانه، سنگ را هم آزار می داد. حشره کوچک با شتاب از کنار سنگ گذشت و خودش را در میان شاخه های یک بوته خار پنهان کرد. سنگ به نقطه ای که حشره در آن جا پنهان شده بود خیره شد. بعد سرش را بالا آورد و به بوته خار نگاه کرد. بوته خار با تعجب گفت: «چرا این طور به من خیره شده ای؟»

سنگ به خود آمد و گفت: «ای بوته خار، تو همیشه سرسبزی. بگو که برای ادامه زندگی آب را از کجا به دست می آوری؟»

بوته خار گفت: «آب را برای چه می خواهی؟»

سنگ، جوانه را که بی حال و ناتوان بر زمین افتاده بود، به بوته خار نشان داد و گفت: «این جوانه تشنه است و آب می خواهد. چگونه می توانم ریشه خشک او را سیراب کنم؟»

بوته خار گفت: «سال هاست که خاک شور این دشت، طعم گوارای آب را نچشیده است. در این زمین خشک، نه جویباری هست، نه رودی و نه چشمه ای. ما بوته های خار با ریشه های بلندمان آب را از دل زمین بیرون می کشیم. در این زمین خشک، گاهی جوانه ای سر از خاک بیرون می آورد ولی از تشنگی می میرد. تشنگی، جوانه تو را هم از پای در می آورد.»

آرایه های ادبی

🔷 اندوه… در قلب کوچکش لانه کرده بود: استعاره و تشخیص (قلب به «لانه» مانند شده و اندوه چون موجودی در آن جاگیر می شود)

🔷 تشنگی… او را از پای در می آورد: کنایه از ناتوان و از رمق افتادن

🔷 بوته خار با تعجب گفت / سنگ گفت: تشخیص (سخن گفتن و احساس داشتن برای بوته و سنگ)

🔷 ریشه خشک او را سیراب کنم: تضاد معنایی «خشک / سیراب» برای برجسته کردن امید به نجات

نکات دستوری

• حذف فعل به قرینه لفظی: «نه جویباری هست، نه رودی (هست) و نه چشمه ای (هست)»

• منادا: «ای بوته خار» (ندای مستقیم در آغاز جمله)

چیزی در قلب سنگ فشرده شد. اندیشه مرگ جوانه دلش را به درد آورد. جوانه که از تشنگی بی تاب شده بود با ناامیدی خودش را به این طرف و آن طرف می کشید. ریشه کوچکش را برای پیدا کردن آب در دل زمین به هر سویی می فرستاد. خورشید سرش را به سینه آسمان تکیه داده بود و گرم تر از همیشه می تابید. جوانه به سختی نفس می کشید و سنگ با اندوه بسیار به او نگاه می کرد.

آرایه های ادبی 

🔷 دلش را به درد آورد: کنایه از اندوه و رنج درونی

🔷 سینه آسمان: اضافه استعاری (آسمان چون اندام جاندار)

🔷 خورشید سرش را به سینه آسمان تکیه داده بود: تشخیص و استعاره (سر و تکیه دادن برای خورشید)

🔷 چیزی در قلب سنگ فشرده شد: تشخیص و کنایه از فشار غم و نگرانی

نکات دستوری

• زمان افعال: ماضی ساده (فشرده شد، آورد، می تابید) و ماضی استمراری (می کشید، می فرستاد، می تابید).

• ترکیبات اضافی مهم: قلب سنگ، سینه آسمان، مرگ جوانه، دل زمین.

جوانه آرام آرام بر زمین افتاد. انگار چیزی در دل سنگ شکست. قلبش فشرده شد. چشم هایش را بست تا مرگ جوانه را نبیند. چشم های جوانه نیمه باز بود و آخرین نگاه های خود را در جست و جوی آب به روی خاک می فرستاد. دیگر جوانه همه جا را تیره و تار می دید. تاریکی هر لحظه بیشتر می شد اما در لحظه ای که تیرگی می خواست جوانه را برای همیشه در خود بگیرد، ناگهان رطوبت دلپذیر و گوارایی را در ریشه اش احساس کرد. سرش را بالا آورد و فریاد زد: «آب! بوی آب می شنوم!»

آرایه های ادبی

🔷 بوی آب می شنوم: حس آمیزی (آمیزش حس بویایی و شنوایی)

🔷 چیزی در دل سنگ شکست: تشخیص و کنایه از غم ناگهانی و فشردگی اندوه

🔷 تیرگی می خواست جوانه را در خود بگیرد: تشخیص و استعاره از چیرگی ناامیدی/مرگ

🔷 آخرین نگاه های خود را به روی خاک می فرستاد: تصویر سازی و تشخیص برای «نگاه» (فرستادن نگاه)

جوانه تکانی خورد و به جلو نگاه کرد. تیرگی از برابر چشم هایش گریخته بود و او همه چیز را به روشنی می دید. جوانه به زمین خیره شد. آب پاک و درخشانی زیر پایش بر زمین دشت جاری بود. آب به روشنی آفتاب بود و به زیبایی زندگی.

جوانه با بهت و حیرت به این آب دلپذیر و خنک نگاه کرد. ریشه اش را به دست جریان آب خنک سپرد و برگ های کوچکش را در آب شست. خاک تشنه آب را با دل و جان می مکید. جوانه با تعجب به اطراف نگاه کرد تا سرچشمه این آب دلپذیر را پیدا کند اما ناگهان بر جای خود خشکش زد: سنگ شکافته شده بود و از قلب او، چشمه پاک و زلالی می جوشید.

آرایه های ادبی 

🔷 آب به روشنی آفتاب: تشبیه (وجه شبه: روشنی)

🔷 آب به زیبایی زندگی: تشبیه (وجه شبه: زیبایی و طراوت)

🔷 دل و جان: مجاز از تمام وجود و نهایت رغبت

🔷 بر جای خود خشکش زد: کنایه از شگفت زدگی و حیرت شدید

نکات دستوری (خیلی کوتاه)

• حذف فعل به قرینه لفظی: «آب به روشنی آفتاب بود و به زیبایی زندگی [بود]» — «بود» در جزء دوم حذف شده است.

خلاصه روان خوانی جوانه و سنگ

داستان «جوانه و سنگ» روایت روییدن جوانه ای نو در دل خاک خشک و تاریک است که کنار سنگی بزرگ سر بر می آورد و در جست و جوی آب به مرز نابودی می رسد؛ سنگ از سنجاقک می خواهد مرداب پیرِ نزدیک را بیدار کند، اما مردابِ خوش خواب و بی علاقه به طراوت، یاری نمی کند و جوانه هر لحظه ناتوان تر می شود. سنگ که اندوه جوانه را تاب نمی آورد، پیِ چاره می گردد؛ بوته خار از ریشه های بلندش برای یافتن آب می گوید، گرما شدت می گیرد و تاریکی بر چشم جوانه می نشیند تا اینکه ناگهان رطوبتی دلنشین به ریشه می رسد؛ آب چون نوری روشن بر دشت جاری می شود و در شگفتیِ جوانه آشکار می گردد که شکافِ دلِ سنگ به چشمه ای زلال بدل شده است. متن با تصویرسازی های زنده از خشکی و گرما، و جان بخشی به عناصر طبیعت، پیام امید، فداکاری و مسئولیت پذیری در برابر رنج دیگران را برجسته می کند: در برابر رکود و بی تفاوتیِ «مرداب»، دلِ دلسوزِ «سنگ» سرچشمه حیات می شود.

پیام «روان خوانی جوانه و سنگ»: داستان می آموزد که امید و پایداری حتی در سخت ترین شرایط راهی به زندگی باز می کند. در برابر رکود و بی تفاوتی مرداب، مهربانی و از خودگذشتگی سنگ سرچشمه حیات می شود؛ یعنی کمک رسانی و مسئولیت پذیری می تواند جان دوباره ببخشد. جوانه نماد تلاش و امید است و نشان می دهد هرگاه دستی برای یاری دراز شود، خشکی به طراوت و تاریکی به روشنایی بدل می گردد.

قبلی :

جواب خودارزیابی و سوالات درس ۲ فارسی هشتم؛ صفحه ۲۰، ۲۲، ۲۸

معنی صورتگر ماهر فارسی هشتم صفحه ۲۰

معنی درس دوم خوب جهان را ببین فارسی هشتم

بعدی:

جواب فرصتی برای اندیشیدن صفحه ۲۸ فارسی هشتم