معنی کلمات درس چهارم همنشین فارسی نهم + آرایه های ادبی ، خلاصه و مفهوم
در اين بخش تمام مطالب مربوط به درس چهارم فارسي نهم با عنوان «هم نشين» را تهيه كرديم. ابتدا معني جمله ها و ابيات درس را به صورت محتوایي و روان نوشتيم، سپس واژه هاي مهم، نكته هاي ادبي و دانشي را به شكل كامل و تميز توضيح داديم.
آنچه در این مطلب خواهید دید
معنی کلمات درس چهارم همنشین فارسی نهم
مصاحبت با يك دوست خوب و شكيبا، همچون وزش نسيم دل‌انگيزي است
🌸 مفهوم: همنشيني با دوستي صبور و مهربان مانند نسيمي آرام است كه دل را شاد و جان را تازه مي‌كند.
🌿 واژه‌هاي مهم:
🔹 پيوند: ارتباط، رابطه
🔹 رويارو: در برابر، روبه‌رو
🔹 خرسندي: خوشحالي، رضايت
🔹 مصاحبت: هم‌صحبتي، همراه بودن
🔹 شكيبا: صبور، بردبار
🔹 دل‌انگيز: دلپذير، آرامش‌بخش
🔹 صفا: پاكي، آرامش دل
🌸 نكته ادبي:
در اين جمله، همنشيني با دوست خوب به نسيم دل‌انگيز تشبيه شده كه آرامش و طراوت به زندگي مي‌بخشد.
ديدار يار غايب، داني چه ذوق دارد؟ ◆◆◆ ابري كه در بيابان بر تشنه‌اي ببارد
🌸 مفهوم: آيا مي‌داني ديدن دوستي كه مدتي از او دور بوده‌اي چه شادي و شور و شعفي دارد؟ اين احساس مانند باراني است كه از ابري مهربان در بيابان مي‌بارد و جان تشنه‌اي را زنده مي‌كند.
🌿 دانش زباني:
اين بيت از چهار جمله تشكيل شده است و در پايان مصرع دوم، فعل «است» حذف شده تا موسيقي كلام و آهنگ شعر زيباتر شود.
🌸 آرايه‌هاي ادبي:
- تشبيه: ديدار يار غايب به بارش باران بر تشنه تشبيه شده است.
- واج‌آرايي: تكرار صداي «ر» و «ب» در كلمات «ابر»، «بيابان» و «ببارد» موسيقي دلنشيني ايجاد كرده است.
- مراعات نظير: ميان واژه‌هاي «ابر، باريدن، تشنه» ارتباط معنايي وجود دارد كه بر تصوير شاعرانه شعر افزوده است.
- تصوير زيباي بيت يادآور اين است كه ديدار دوست، آرامش و زندگي دوباره به دل مي‌بخشد؛ همان‌گونه كه باران، بيابان را زنده مي‌كند.
انسان بي دوست، همواره غمگين است؛ به بيان ديگر تنهايي، يكي از سنگين‌ترين مصائب است. «ذوقي چنان ندارد، بي دوست زندگاني.»
🌸 مفهوم: كسي كه دوستي ندارد، هميشه دلگير و اندوهگين است. تنهايي از سخت‌ترين رنج‌هاي زندگي به شمار مي‌آيد، زيرا زندگي بدون دوست نه شادي دارد و نه معنايي. انسان براي احساس آرامش و اميد، نياز به دوستي صادق و همراه دارد.
🌿 واژه‌هاي مهم:
🔹 شبكه: گروهي از افراد يا اجزايي كه با هم كاري مشترك انجام مي‌دهند، همچنين خطوط سيم يا لوله براي انتقال خبر يا مواد.
🔹 مفيد: سودمند، با ارزش
🔹 مصائب: بلاها، سختي‌ها
🌸 نكته ادبي:
در جمله «بي دوست زندگاني»، شاعر با ايجاز معناي عميقي را در چند كلمه بيان كرده است. تركيب «بي دوست» حس خلأ و اندوه را منتقل مي‌كند و در برابر آن، حضور دوست مانند نوري در زندگي است.
آنچه در شناخت افراد به ما ياري مي‌رساند، مشورت با پدر و مادر، معلمان دلسوز و مربيان با تجربه است كه ما را از دام و چاه اين راه آگاه مي‌سازد و آسيب‌هاي اين مسير را نشان مي‌دهد. چه بسيارند كساني كه لاف دوستي مي‌زنند اما در حقيقت گرگ‌هايي در جامه گوسفندان هستند.
🌸 مفهوم: براي شناخت درست انسان‌ها بايد با بزرگ‌ترها، به‌ويژه پدر و مادر و معلمان دلسوز، مشورت كرد؛ چون آنان باتجربه‌اند و ما را از خطرها و فريب ديگران آگاه مي‌كنند. در دنيا بسيارند كساني كه ظاهر مهربان و دوست‌نما دارند، اما در باطن نيرنگ‌باز و فريبكارند.
🌿 واژه‌هاي مهم:
🔹 افراد: جمع فرد، به معناي اشخاص و آدم‌ها
🔹 آسيب: صدمه، زيان
🔹 مسير: راه، مسلك
🔹 لاف: ادعاي پوچ، سخن بي‌اساس
🔹 جامه: لباس، پوشش
🌸 نكته‌هاي ادبي:
- جناس ناقص اختلافی: ميان دو واژه «راه» و «چاه»
- كنایه: «چاه» نماد گمراهي و سقوط در خطا
- مثل و تشبيه: «گرگ در جامه گوسفند» كنايه از افراد ظاهر فريب است و در عبارت «كسانی كه لاف دوستي مي‌زنند» انسان‌هاي دورو به گرگ‌هاي پوشيده در لباس گوسفند تشبيه شده‌اند.
- تركيب زيباي «دام و چاه» تضادي ظريف ايجاد كرده كه عمق خطر و فريب را در راه زندگي نشان مي‌دهد.
مار بد جاني ستاند از سليم ◆◆◆ يار بد آرد سوي نار مقيم
🌸 مفهوم: مار بد تنها جان انسان نيك و بي‌گناه را مي‌گيرد، اما دوست بد بسي خطرناك‌تر است؛ زيرا او مي‌تواند انسان را به سوي آتش هميشگي، يعني تباهي و عذاب جاويدان، بكشاند.
🌿 واژه‌هاي مهم:
🔹 سليم: انسان سالم، بي‌گناه
🔹 نار مقيم: آتش هميشگي، كنايه از جهنم
🔹 آرد: مي‌آورد
🔹 ستاند: مي‌گيرد
🌸 آرايه‌هاي ادبي:
- تشبيه پنهان: دوست بد از مار خطرناك‌تر تصوير شده است؛ زيرا مار تنها بدن را مي‌كشد، اما يار ناپاك روح و سرنوشت انسان را نابود مي‌كند.
- تكرار تركيب «بد»، تضاد ميان خوبي و بدي را برجسته كرده است.
- واج‌آرايي در «س» و «م» موسيقي نرم و هشداردهنده‌اي ايجاد مي‌كند كه با لحن پندآميز شعر هماهنگ است.
🌿 دانش زباني:
- مار بد و يار بد: نهاد
- جان و انسان (مستتر): مفعول
- سليم: متمم
- ستاند و آرد: فعل مضارع اخباري
- مقیم و سلیم: قافيه ندارند، پس شعر از نوع نيمایي يا مثنوي است.
تأثيرگذاري همنشين بر منش و كردار انسان چنان مهم و عميق است كه رسول اكرم صلي‌الله عليه و آله مي‌فرمايند: انسان بر دين و آيين دوست و همنشين خود است.
🌸 مفهوم: رفتار و عادت‌هاي انسان به شدت از دوستان و اطرافيانش تأثير مي‌گيرد. پيامبر اكرم نيز تأكيد مي‌كنند كه هر كس به مرور زمان شبيه باورها و روش زندگي دوستانش مي‌شود؛ پس بايد در انتخاب همنشين دقت كرد، چون دوست نيك انسان را به راه درست و دوست بد به انحراف مي‌كشاند.
🌿 واژه‌هاي مهم:
🔹 منش: خوي، عادت، سرشت
🔹 كردار: رفتار، عمل
🔹 صلي الله عليه و آله: درود و سلام خدا بر او و خاندانش
🔹 آيين: روش، شيوه زندگي، دين
🌸 نكته ادبي:
در اين جمله واژه‌هاي «منش» و «كردار» با مراعات نظير كنار هم آمده‌اند و معناي انسجام در رفتار انسان را مي‌رسانند. تكرار واژه «همنشين» در بخش‌هاي مختلف درس، تأكيد بر اهميت دوستي و اثر آن بر شخصيت فرد دارد.
نشين با بدان كه صحبت بد ◆◆◆ گرچه پاكي، تو را پليد كند
🌸 مفهوم: با انسان‌هاي بد معاشرت نكن، زيرا همنشيني با افراد ناپاك، پاكي و درستي تو را آلوده مي‌كند. انسان، خواه‌ناخواه از اخلاق و رفتار اطرافيانش تأثير مي‌پذيرد، پس بايد در انتخاب دوست دقت كند.
🌿 آرايه‌هاي ادبي:
- تمثيل: بيت مثالي است براي نشان دادن اثر منفي همنشيني با افراد فاسد بر انسان پاك.
- تضاد: ميان واژه‌هاي «پاكي» و «پليد» تقابل معنايي وجود دارد كه پيام اخلاقي شعر را برجسته مي‌كند.
- واج‌آرايي: تكرار صداي «ب» در عبارت «با بدان كه صحبت بد» آهنگي هشداردهنده و تأثيرگذار ايجاد كرده است.
- تركيب «صحبت بد» كنايه از همنشيني با افراد نادرست است.
آفتاب ارچه روشن است او را ◆◆◆ پاره‌اي ابر، ناپديد كند
🌸 مفهوم: هرچند آفتاب درخشان و پرنور است، اما تکه ابري كوچك مي‌تواند براي مدتي آن را پنهان كند. همين‌گونه انسان پاك و درستكار نيز اگر با افراد ناپاك همنشين شود، روشنايي و پاكي او كمرنگ مي‌شود.
🌿 آرايه‌هاي ادبي:
-
مراعات نظير: ميان واژه‌هاي «آفتاب» و «ابر» هماهنگي معنايي وجود دارد.
-
تشبيه: انسان پاك‌دل به آفتاب تابان و همنشين بد به ابر تيره تشبيه شده است كه مي‌تواند روشنايي را بپوشاند.
-
تضاد پنهان: ميان روشنايي آفتاب و تاريكي ابر، كنايه‌اي از تأثير خوبي و بدي در كنار يكديگر است.
-
تصوير زيباي بيت نشان مي‌دهد كه حتي نوري قوي مانند آفتاب هم از سايه‌ي تيرگي در امان نيست، پس انسان نيز بايد مراقب باشد تا در اثر همنشيني نادرست، روشنايي درونش خاموش نشود.
هر كه با بدان نشيند، اگر نيز طبيعت ايشان در او اثر نكند، به طريقت ايشان متهم گردد.
🌸 مفهوم: هر كس با افراد ناپسند و بدرفتار همنشين شود، حتي اگر مانند آنان رفتار نكند و از خصلت‌هايشان تأثيري نگيرد، باز هم مردم او را مانند آنان مي‌پندارند و به راه و روششان منسوب مي‌كنند.
🌿 آرايه ادبي:
- سجع: ميان واژه‌هاي «نشيند»، «نَكند» و «گردد» آهنگي خوش و هماهنگ پديد آمده است.
- كنایه: «با بدان نشيندن» كنايه از معاشرت با افراد نادرست است.
- اين جمله پندي اخلاقي دارد و هشدار مي‌دهد كه انسان نه‌تنها بايد از تأثير بد ديگران بپرهيزد، بلكه بايد از ظاهري كه موجب بدگماني مي‌شود نيز دوري كند.
پسر نوح با بدان بنشست ◆◆◆ خاندان نبوتش گم شد
🌸 مفهوم: پسر حضرت نوح (ع) به سبب همنشيني و همراهي با انسان‌هاي بد، از راه درست بازماند و شايستگي وابستگي به خاندان پيامبر را از دست داد. اين بيت هشدار مي‌دهد كه دوستي با افراد ناپاك مي‌تواند انسان را از بلندترين جايگاه‌ها نيز سقوط دهد.
🌿 آرايه‌هاي ادبي:
- تلميح: اشاره به داستان حضرت نوح (ع) و پسرش كنعان دارد كه به دليل همنشيني با گناهكاران، از نجات بازماند.
- مراعات نظير: ميان واژه‌هاي «نوح» و «نبوت» هماهنگي معنايي ديده مي‌شود.
- كنایه: «با بدان بنشستن» كنايه از ارتباط و دوستي با افراد نادرست است.
- بيت به زيبايي نشان مي‌دهد كه همنشيني نادرست، نه‌تنها بر اخلاق، بلكه بر سرنوشت انسان نيز تأثيري ژرف مي‌گذارد.
سگ اصحاب كهف، روزي چند ◆◆◆ پي نيكان گرفت و مردم شد!
🌸 مفهوم: سگ اصحاب كهف مدتي كوتاه با نيكان همنشين بود و همين همراهی سبب شد تا به مرتبه‌ای والا برسد و در شمار انسان‌های با ايمان ياد شود. اين بيت نشان مي‌دهد كه همنشيني با خوبان، بر هر موجودي—even پست‌ترينشان—نيز اثر نيك مي‌گذارد.
🌿 آرايه‌هاي ادبي:
- تلميح: اشاره به داستان اصحاب كهف در قرآن كريم كه سگشان به دليل همراهی با آنان مورد لطف الهي قرار گرفت.
- كنایه: «پي نيكان گرفتن» كنايه از پيروي از انسان‌هاي شايسته و همنشيني با آنان است.
- تضاد پنهان: ميان «سگ» و «مردم» نشان‌دهنده دگرگوني از پستي به بلندي است.
- دانش زباني: واژه «مردم» در اينجا به معناي «انسان» است، نه جمعِ «آدم‌ها».
اين بيت تأكيد دارد كه همنشيني با نيك‌رفتاران، حتي در كوتاه‌مدت، مي‌تواند سرنوشت هر موجودي را دگرگون كند.
معنی کلمات درس چهارم فارسی نهم
| پیوند: برقراری ارتباط | عمیق: مهم و ریشه دار |
|---|---|
| رویارو: روبه رو | صلی الله علیه و آله: درود خدا بر پیامبر و خاندانش |
| همدلی: همراهی و دلسوزی | دین: آیین، روش زندگی |
| خرسندی: رضایت و خوشحالی | صحبت بد: همنشینی با افراد نادرست |
| مصاحبت: هم صحبتی و دوستی | پلید: آلوده و ناپاک |
| شکیبا: صبور | طبیعت ایشان: خلق و خوی آن ها |
| دلانگیز: روح انگیز و دلخواه | طریقت: راه و روش درست |
| صفا: پاکی و بی آلایشی | غایب: دور از نظر |
| ذوق: شوق و اشتیاق | اصحاب کهف: یاران غار، مؤمنانی که از پادشاه ستمگر گریختند |
| نیکان: انسان های درستکار | خاندان: طایفه و تبار |
| نبوت: پیامبری | نیکوخصال: خوش رفتار و نیک خو |
💠 خلاصه درس چهارم همنشین فارسی نهم
در این درس اهمیت دوستی و تأثیر همنشین بر رفتار و سرنوشت انسان بیان شده است. انسان در زندگی نیازمند ارتباط با دیگران است و دوستی با افراد نیک و درستکار سبب رشد عقل، ایمان و آرامش درونی می‌شود. پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: «انسان بر آیین دوست خویش است»، یعنی هر کس خواه‌ناخواه از دوستانش تأثیر می‌پذیرد. همان‌طور که همنشینی با افراد صالح موجب هدایت می‌شود، دوستی با انسان‌های بد نیز می‌تواند انسان را از راه درست دور کند.
در بخش شعر، شاعر با آوردن نمونه‌هایی مانند «پسر نوح» و «سگ اصحاب کهف»، نشان می‌دهد که حتی پاکی یا بدی انسان می‌تواند از همراهانش اثر بپذیرد. بنابراین باید در انتخاب دوست دقت کرد و با کسانی همنشین شد که موجب رشد عقل، ایمان و انسانیت می‌شوند.
💠 مفهوم و پیام درس چهارم همنشین فارسی نهم
پیام اصلی درس این است که انسان در مسیر زندگی، بدون همنشین و دوست نمی‌تواند به رشد و آرامش برسد. اما هر دوستی شایسته نیست؛ زیرا رفتار و گفتار دوستان، به‌طور مستقیم بر منش و سرنوشت ما اثر می‌گذارد. باید دوستانی را برگزینیم که پاک، خردمند و نیک‌کردار باشند تا ما را به سوی خیر و راستی بکشانند، نه به سوی تباهی.
همنشینی با نیکان، دل را صفا می‌دهد و انسان را به سوی تعالی می‌برد، اما دوستی با بدان، حتی اگر انسان پاک باشد، دیر یا زود سبب آلودگی و سقوط اخلاقی می‌شود.
قبلی :
معنی حکایت باغبان نیک اندیش فارسی نهم + خلاصه ، کلمات و مفهوم حکایت
جواب سوالات خودارزیابی درس سوم فارسی نهم + پاسخ فعالیت های نوشتاری و گفت و گو
معنی شعر کار و شایستگی صفحه ۲۶ فارسی نهم + معنی کلمات ، آرایه ها و خلاصه
