معنی کلمات درس پنجم هفت خان رستم کلاس ششم ✅ هم خانواده و مخالف
در این بخش از تاپ ناپ ، برای درس پنجم «هفت خان رستم» کلاس ششم، معانی کلمات، شعر، واژه های هم خانواده و متضاد را به‌صورت دقیق و آموزشی تهیه کرده‌ایم و همچنین خلاصه ای کامل از محتوای درس به همراه نتیجه گیری از مفاهیم آن ارائه داده ایم تا درک بهتری از موضوع درس برای دانش‌آموزان فراهم شود.
آنچه در این مطلب خواهید دید
معنی شعرهای درس پنجم هفت خان رستم کلاس ششم
خروشید و جوشید و برکند خاک / ز سمش زمین شد همه، چاک‌چاک
- مبالغه: شدّت خروش و جوشش و «چاک‌چاک شدنِ زمین».
- مراعات‌نظیر: خاک، زمین، چاک‌چاک (هم‌خانوادهٔ معناییِ «زمین»).
- آهنگ فعل‌ها: «خروشید/جوشید/برکند» سرعت و حرکت را القا می‌کند.
بزد تیغ و بنْداخت از بَر، سرش / فرو ریخت چون رود، خون از بَرَش
- تشبیه: ریزش خون به «رود» (مشبّه=خون، مشبّه‌به=رود).
- مبالغه: «فرو ریخت چون رود» اغراق در فراوانی خون است.
- تناسب: «سر/بَر» و «تیغ/خون» هم‌فضا هستند.
بینداخت چون باد، خَمِّ کمند / سرِ جادو آورد ناگه به بند
- تشبیه: سرعت انداختنِ کمند به «باد».
- کنایه: «به بند آوردن» کنایه از اسیر کردن است.
- قیدِ شتاب: «ناگه» نشان‌دهندهٔ ناگهانی بودنِ عمل.
میانش به خنجر، به دو نیم کرد / دلِ جادوان، زو پُر از بیم کرد
- مبالغه: «به دو نیم کردن» برای نشان‌دادنِ شدّت ضربه.
- تناسب: «دل/بیم» و «جادوان/جادو» پیوند معنایی دارند.
چو رستم بدیدش، برانگیخت اسب / بدو تاخت، مانندِ آذرگُشَسب
- تشبیه: یورش رستم به آذرگُشسب (نمادِ تندی و درخشندگی).
- مبالغه: بزرگ‌نمایی در سرعتِ تاختن.
سر و گوش بگرفت و یالش دلیر / سر از تن بکندش، به کردارِ شیر
- تشبیه: «به کردارِ شیر» نشانِ قدرت و شجاعت.
- تناسب: سر، گوش، یال، تن (اعضای بدن در یک میدانِ معنایی).
ز بهرِ نیایش، سر و تن بشُست / یکی پاک جایِ پرستش بَجُست
- مراعات‌نظیر: شُستن، پاکی، پرستش (حوزهٔ طهارت و نیایش).
- توازن افعال: «بشست/بجست» آهنگ و قرینه‌سازی دارد.
از آن پس نهاد از بَرِ خاک، سر / چنین گفت: کاری، داورِ دادگر!
- کنایه: «سر بر خاک نهادن» کنایه از سجده و فروتنی.
- ترکیب وصفی: «داورِ دادگر» (منادا + صفت).
ز هر بَد، تویی بندگان را پناه / تو دادی مرا، گُردی و دستگاه
- توازی ساخت: «تویی … پناه / تو دادی …» تاکید بر خطاب به خدا.
- تناسب: «گُردی/دستگاه» هم‌معنایی در حوزهٔ توان و شکوه.
پیام و جمع‌بندی
روایت هفت‌خان، پهلوانیِ همراه با خرد و توکل را نشان می‌دهد: رزم در برابرِ شر، شتاب در کارِ درست، و در پایان، فروتنی و شکرگزاری در پیشگاه خدا. پیروزیِ رستم حاصلِ دلاوری و تدبیر است و استواریِ دل با نیایش کامل می‌شود.
معنی کلمات درس پنجم هفت خان رستم کلاس ششم
هم‌خانواده درس پنجم هفت خان رستم کلاس ششم
متضاد (مخالف) درس پنجم هفت خان رستم کلاس ششم
کلمه های املایی درس پنجم فارسی کلاس ششم
کیکاووس، شاهنامه، مازندران، زابُلستان، نخجیر، تیمار، شست‌وشو، چشمه، اژدها، جادوان، جادوگر، ارژنگ، دیوِ سپید، کمند، خنجر، پرخاش، پیکار، برانگیخت، برکند، چاک‌چاک، بنداخت، فرو‌ریخت، فرو‌رفت، می‌نمایاند، رویاروی، رهایی، گرفتار، نیایش، پرستش، داورِ دادگر، یزدان، گُردی، دستگاه، بندگان، پناه، اولاد، رَخش، سُمّ، آذر گُشسب، چنگ، سپاه
خلاصهٔ درس «هفت خان رستم فارسی ششم»: کیکاووس و بزرگان سپاه در مازندران به چنگ دیوان می‌افتند و رستم برای رهایی آنان راهی می‌شود. او در خانِ اوّل با شیر می‌جنگد و به یاری رخش پیروز می‌شود؛ در خانِ دوم از بیابان سخت می‌گذرد، به چشمه می‌رسد، تن می‌شوید و رخش را تیمار می‌کند؛ در خانِ سوم اژدهایی سهمگین بر او می‌تازد که با هشدارهای رخش بیدار می‌شود و اژدها را از پای درمی‌آورد. سپس پس از سپاس و نیایش، در خانِ چهارم جادوگر را با کمند و خنجر از میان برمی‌دارد؛ در خانِ پنجم اولاد را به بند می‌کشد و در خانِ ششم بر ارژنگ دیو چیره می‌شود. سرانجام در خانِ هفتم دیو سپید را شکست می‌دهد، یاران را آزاد می‌کند و فروتنانه به ستایش یزدان می‌ایستد. پیام کلی درس، دلاوری همراه با تدبیر، توکل، و پایداری در گذر از دشواری‌هاست.
نکته: بخش‌های «خودارزیابی»، «سوالات متداول» و «تمرین واژگان» خارج از متن کتاب بوده و صرفاً به صورت نمونه سؤال و تمرین تکمیلی برای یادگیری بهتر ارائه شده اند.
خودارزیابیِ درس
- رخش در خانِ سوم با هشدارهای پیاپی، رستم را از حملهٔ اژدها آگاه کرد. — درست / نادرست
- رستم پس از پیروزی بر ارژنگ دیو، نیایش نکرد. — درست / نادرست
- کمند و خنجر از ابزارهای پیروزی بر جادوگر بودند. — درست / نادرست
- هدف سفر، رهاییِ کیکاووس و یاران از چنگ دیوان بود. — درست / نادرست
- «آذرگشسب» نمادِ سرعت و تندیِ یورش رستم آمده است. — درست / نادرست
سوالات متداول
۱) پیام کلی داستان چیست؟
دلاوری همراه با تدبیر و توکل؛ نیروی پهلوانی زمانی تام می‌شود که با سپاس و نیایش همراه باشد.
۲) نقش رخش در کامیابی رستم چیست؟
یارِ هوشیار و هشداردهنده است؛ در بیدار کردنِ رستم هنگام هجوم اژدها نقشی اساسی دارد.
۳) چرا پس از پیروزی‌ها نیایش می‌آید؟
برای شکرگزاری و فروتنی؛ تا پیروزی به غرور نیانجامد و به یاریِ الهی منسوب شود.
۴) کمند و خنجر چه کارکردی دارند؟
کمند برای به‌بندکشیدنِ دشمن و خنجر برای کارِ نهایی در نبرد نزدیک به‌کار می‌رود.
تمرین واژگان (جای‌خالی)
- رستم کمند را چون ______ پرتاب کرد و جادوگر را به بند کشید. (باد)
- خونِ دشمن چون ______ فرو ریخت. (رود)
- پس از پیروزی، رستم برای ______ سر و تن بشست. (نیایش)
- رخش با ______ پا، زمین را چاک‌چاک کرد. (سُم)
- کیکاووس و بزرگان در ______ گرفتار شده بودند. (مازندران)
- رستم بر ______ دیو چیره شد و یاران را رها کرد. (ارژنگ / دیو سپید)
- «آذرگشسب» نمادی از ______ و درخشندگی است. (تندی/سرعت)
- در متن، «داورِ دادگر» خطاب به ______ آمده است. (خداوند)
قبلی : معنی حکایت علم و عمل فارسی ششم صفحه ۳۶ + به زبان ساده
