معنی کلمات درس نهم راز موفقیت فارسی نهم + آرایه ها ، نکاتی دستوری خلاصه و پیام

در این مطلب مجموعه کامل معنی کلمات درس نهم راز موفقیت فارسی نهم به همراه آرایه های ادبی، نکات دستوری، خلاصه و پیام درس تهیه شده است.

دانش آموزان با مطالعه این بخش می توانند با مفهوم اصلی درس، شیوه علم آموزی دانشمندان ایرانی مانند خواجه نصیرالدین طوسی و ابوریحان بیرونی، و همچنین اهمیت تلاش، پشتکار و علم دوستی در مسیر موفقیت آشنا شوند. این مطلب با زبانی ساده و دقیق نوشته شده تا برای مرور و آمادگی امتحان بسیار مفید باشد. 

خلاصه درس نهم فارسی نهم – راز موفقیت

درس نهم تحت عنوان «راز موفقیت» به اهمیت علم و دانش در زندگی اشاره دارد و داستانی از ابوریحان بیرونی، فیلسوف و دانشمند ایرانی، را بیان می‌کند که با تلاش و علم‌اندوزی به موفقیت‌های بزرگی دست یافت. در این درس، زندگی و شخصیت ابوریحان بیرونی به عنوان یک الگوی علمی و فلسفی معرفی می‌شود که با جدیت در مسیر علم حرکت کرد و به آثار مهمی چون «آثارالباقیه» و «تحقیق ماللهند» دست یافت.

در این درس، همچنین نکاتی دربارهٔ علم‌دوستی و پیگیری هدف‌های علمی مطرح شده است که نشان می‌دهد برای رسیدن به موفقیت باید در تمام مراحل زندگی با پشتکار و تعهد به علم پرداخته و از موانع عبور کرد.

در این درس به این نکته اشاره می‌شود که برای داشتن یک زندگی موفق و ماندگار، باید علم را از گهواره تا گور جستجو کرد و برای این هدف، هیچ زمانی نباید دست از تلاش برداشت. در نهایت، این درس بر اهمیت همت، تفکر و علم‌اندوزی تأکید می‌کند و آن را به عنوان کلید موفقیت در زندگی معرفی می‌نماید.

پیام و نتیجه درس نهم فارسی نهم – راز موفقیت

پیام اصلی درس نهم فارسی نهم این است که برای رسیدن به موفقیت، باید همواره در جستجوی علم و دانش باشیم و هیچ‌گاه از تلاش دست نکشیم. همانطور که ابوریحان بیرونی، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی، نشان داد، با کوشش مداوم و پیگیری اهداف علمی می‌توان به دستاوردهای بزرگی دست یافت.

نتیجه‌گیری از این درس این است که علم‌دوستی، پشتکار، و تفکر عمیق می‌تواند انسان را در زندگی موفق سازد. به عبارت دیگر، هیچ‌چیز با ارزش‌تر از علم و تلاش برای کسب آن نیست و هر فرد با علم‌اندوزی می‌تواند بر مشکلات غلبه کند و به موفقیت دست یابد. بنابراین، برای دستیابی به آرزوها و اهداف بلند، باید در جستجوی علم و آگاهی بود و هیچ‌گاه از این مسیر منحرف نشد.

معنی شعر صفحه ۶۵ فارسی نهم

چو خواهی که نامت بود جاودان 🌿 مکن نام نیک بزرگان نهان

معنی: اگر می‌خواهی نام و یاد تو برای همیشه در دل‌ها باقی بماند، نام نیک بزرگان و نیکان را زنده نگه دار و از یاد مبر.

مفهوم کلی: انسان با پاسداشت نام و یاد نیکان و الگو گرفتن از آنان، خود نیز ماندگار می‌شود و نام نیکی از او بر جای می‌ماند.

واژه های مهم:

چو: اگر

جاودان: ماندگار، همیشگی

نهان: پنهان، فراموش شده

آرایه های ادبی:

تکرار واژه «نام» باعث تأکید بر ارزش آبرو و اعتبار انسانی شده است.

جاودان و نهان: تضاد

نهان کردن نام بزرگان: کنایه از فراموشی ارزش‌ها و فضیلت‌ها

نکته دستوری:

بیت از سه جمله ساده تشکیل شده است.

«چو» در آغاز جمله شرطی است و «ت» در نامت، نشان مضاف‌الیه است.

در جمله «مکن نام نیک بزرگان نهان»، فعل «مکن» از نوع نهی است و بار اخلاقی دارد.

معنی صفحه ۶۶ فارسی نهم 

🌸 کوچه‌ها و میدان‌های خاکی شهر توس، هر روز جایگاه کودکانی بود که گرد هم می‌آمدند و چند ساعتی به بازی و شادی و خنده‌های کودکانه سپری می‌کردند.

معنی: در شهر تاریخی توس، کودکان هر روز در میدان‌ها و کوچه‌های خاکی جمع می‌شدند و ساعت‌هایی را با خنده و بازی‌های ساده و شاد می‌گذراندند.

واژه های مهم:

توس: شهری که زادگاه شاعر بزرگ فردوسی است

سپری کردن: گذراندن، پشت سر گذاشتن

آرایه های ادبی:

گرد هم آمدن: کنایه از جمع شدن و هم‌نشینی

بازی، شادی، خنده: مراعات نظیر

کوچه، میدان، شهر: مراعات نظیر

میدان‌های خاکی، خنده‌های کودکانه: ترکیب وصفی

نکته دستوری:

جمله از نوع مرکب است و فعل «بود» از نوع اسنادی محسوب می‌شود.

🌿 در این میان، نصیرالدین، هر روز لوح و کتابی در زیر بغل می‌گذاشت، آرام از کوچه‌ها می‌گذشت و خود را به محضر درس استاد می‌رساند. بازی او مطالعه و تحقیق بود، فریادهای شادی‌اش در گفت‌وگو و مناظره با شاگردان دیگر شنیده می‌شد و شادمانی‌اش زمانی بود که مسئله‌ای را حل می‌کرد و به پاسخ درست می‌رسید. او همیشه درباره جهان و پدیده‌های پیرامونش می‌اندیشید و در ذهن کوچک اما روشنش، پرسش‌های بزرگ و شگفت‌انگیز نهفته بود.

واژه های مهم:

لوح: تخته‌ای چوبی که شاگردان روی آن می‌نوشتند

محضر: درگاه، جای حضور

مناظره: گفت‌وگوی علمی برای اثبات نظر

پیوسته: همیشه، مداوم

شگفت: عجیب، شایان توجه

نهفته: پنهان، پوشیده

آرایه های ادبی:

لوح، کتاب، استاد، درس، تحقیق: مراعات نظیر

بازی او مطالعه بود: تشبیه غیرمستقیم (یادگیری به بازی تشبیه شده)

پرسش‌های شگفت و بزرگ: تضاد میان «کوچکی مغز» و «بزرگی اندیشه» (تناقض هنرمندانه)

نکته دستوری:

در جمله «بازی او مطالعه و تحقیق بود»، فعل «بود» اسنادی است و واژه‌های «مطالعه» و «تحقیق» نقش مسند دارند.
«پیوسته» قید تکرار است و در آغاز جمله، نقش قید زمان دارد.

🌸 چهار دیواری محضر استاد حاسب، مکانی بود که طنین پرسش های نصیرالدین هر روز در آن می پیچید و به گوش استاد و شاگردان می رسید و همه را در شگفتی فرو می برد. هیچ چیز مانند درس و گفت و گو به روح ناآرام و جست و جوگر او آرامش نمی بخشید.

واژه های مهم:

چهار دیواری: خانه یا اتاق

طنین: پژواک، صدای بلند و ماندگار

روح: جان، روان

ناآرام: بی قرار، پرتلاش

دانش زبانی:

در ترکیب روح ناآرام او، واژه روح هسته، ناآرام صفت بیانی و او مضاف الیه است.

در گروه اسمی هیچ چیز، هیچ صفت مبهم و چیز هسته است.

مرجع ضمیر او در جمله، خواجه نصیرالدین طوسی است.

آرایه های ادبی:

طنین پرسش ها: اضافه استعاری (پرسش ها به صدا تشبیه شده اند)

شگفت زده کردن: کنایه از به تعجب واداشتن

روح ناآرام: تضاد میان ناآرامی درون و آرامش در علم

درس و بحث: مراعات نظیر

🌸 روزها می گذشت و هر روز، درخت وجود نصیرالدین پربارتر می شد؛ اما هرچه بیشتر می آموخت، عشق و علاقه اش به دانش اندوزی نیز افزون تر می شد. او مانند تشنه ای بود که ساعت ها در بیابانی خشک و زیر نور خورشید داغ مانده است و سپس به آب می رسد؛ ولی هرچه می نوشد، باز هم تشنه تر می شود.

واژه های مهم:

می ماند: شبیه بود

فروزان: روشن، تابان، درخشان

گویی: انگار، مثل اینکه، گویا

آرایه های ادبی:

درخت وجود: اضافه تشبیهی (وجود به درخت تشبیه شده است)

به تشنه ای می ماند: تشبیه

آب، بیابان، خورشید، تشنه: مراعات نظیر

معنی صفحه ۶۷ فارسی نهم

🌿 همه کسانی که نصیرالدین را می شناختند و با او هم درس بودند، در هر جایی که سخن از هوش، درایت و تیزبینی به میان می آمد، با هم نام او را بر زبان می آوردند. همه بر این باور بودند که درسی را که آنان در یک سال می آموختند، نصیرالدین تنها در یک ماه فرا می گرفت. هرگاه نصیرالدین در کلاس استاد حاسب یا استاد حمزه حاضر می شد، نگاه و توجه استادان به سوی او بود؛ زیرا تنها او بود که می توانست به همه پرسش ها پاسخ دهد. روزی در حضور استاد حمزه، یکی از شاگردانی که کنار نصیرالدین نشسته بود، با لبخند گفت: من نام تو را کوه آهن نهاده ام.

واژه های مهم:

فراست: تیزهوشی، دقت و هوشیاری ذهنی

روی سخن: منظور و جهت گفتگو، طرف صحبت

حاسب: احمد بن عبدالله مروی، منجم و ریاضی دان ایرانی که به دلیل مهارت در محاسبات به این نام شناخته شد

کوه آهن: نماد استواری، صلابت و پشتکار

آرایه های ادبی:

یک صدا بودن: کنایه از هم عقیده و همدل بودن

بر زبان آوردن: کنایه از یاد کردن یا ستودن

نام تو را کوه آهن نهاده ام: تشبیه، زیرا استواری نصیرالدین را به کوهی از آهن مانند کرده است

کوه: نماد پایداری و استقامت

معنی صفحه ۶۷ فارسی نهم

🌿 نصیرالدین پرسید: چرا چنین می گویی؟ شاگرد گفت: زیرا تو هیچ خستگی نمی شناسی. با اینکه تنها دوازده سال داری و نیمی از روز را در محضر استاد حاسب و نیم دیگر را در نزد استاد حمزه می گذرانی، هرگز نشانه ای از خستگی در چهره ات دیده نمی شود؛ اما من که هجده سال دارم و از تو قوی ترم، در پایان روز خسته می شوم.

واژه های مهم:

محضر: جای درس، درگاه استاد

رخسار: چهره

نیم: نصف

آرایه های ادبی:

خستگی نمی شناسی: کنایه از تلاش پیوسته

تضاد عددی میان دوازده و هجده: تاکید بر تفاوت سن و توان

🌸 نصیرالدین پس از شنیدن سخن شاگرد لبخند زد و گفت: «بدان که من هر شب در کنار پدرم می نشینم و درباره درس هایی که در روز آموخته ام گفت وگو می کنم. زمانی که شب فرا می رسد و شهر توس در سکوت و آرامش فرو می رود، کنار باغچه می ایستم، نسیم خنک شب را حس می کنم و به آسمان پرستاره می نگرم. در آن هنگام، نور ماه نقره ای و ستاره های درخشان، اندیشه ام را روشن می کنند و در میان خیال و تفکر غرق می شوم.»

واژه های مهم:

فراگرفته ام: یاد گرفته ام

توس: شهر تاریخی در خراسان

فام: رنگ

نقره فام: براق و نقره ای رنگ

سیمگون: مانند نقره

غرق: فرو رفتن در اندیشه یا احساس

آرایه های ادبی:

ماه نقره ای و ستاره های درخشان: تشبیه از آسمان شب

فرو رفتن شهر در آرامش: مجاز از خواب و سکوت مردم

نسیم شب، ماه، ستاره و آسمان: مراعات نظیر

🌿 جوان پرسید: «برای چه به ماه و ستارگان می اندیشی؟»
نصیرالدین پاسخ داد: «برای اینکه بفهمم آنها چه هستند و چگونه در این آسمان بی کران در حرکتند. این تنها بخشی از اندیشه های من درباره آفرینش است. من با نگاه به ماه و ستارگان و اندیشیدن در نظم و زیبایی آنها، درس خداشناسی و شگفتی آفرینش را می آموزم.»

واژه های مهم:

فضا: گستره، پهنه

فضای بی کران: آسمان بی انتها

کران: کناره، مرز

بی کران: بی مرز، بی پایان

شناور: در حال حرکت، در گردش

می آموزم: یاد می گیرم، فرا می گیرم

آرایه های ادبی:

آسمان بی کران: اغراق برای نشان دادن وسعت آسمان

درس خداشناسی از آسمان: استعاره از اندیشیدن در خلقت

ماه و ستارگان: مراعات نظیر

🌸 شاگرد با شگفتی گفت: «عجبا! با این همه تلاش، باز هم تو از من و دیگران هوشیارتری و درس را بهتر می آموزی. بگو راز موفقیت تو چیست که هیچ گاه خسته و دلگیر نمی شوی؟»
نصیرالدین پاسخ داد: «تفاوت میان ما در هدف است؛ تو می خواهی بخوانی، اما من می خواهم بفهمم و بدانم.»
شاگرد گفت: «اکنون فهمیدم! برای همین است که تو با شوق فراوان درس می خوانی، پرسش می کنی و دانش استادان را در گنجینه وجود خود نگه می داری.»

واژه های مهم:

شگفتا: عجبا، مایه تعجب

هشیار: آگاه، باهوش

آزرده: دلگیر، ناراحت

موفقیت: پیروزی، دست یافتن به هدف

مشتاقانه: با اشتیاق، با میل فراوان

گنجینه: خزانه، محل نگهداری چیزهای گرانبها

گنجینه وجود: اشاره به ذهن و روح انسان

آرایه های ادبی:

گنجینه وجود: اضافه تشبیهی (وجود به گنج تشبیه شده است)

می خواهم بدانم: ایهام لطیف، هم به معنی یادگیری و هم شناخت عمیق

تضاد میان خواندن و دانستن: بیانگر تفاوت سطحی و عمیق در یادگیری

معنی صفحه ۶۸ فارسی نهم

🌿 پیرمردی که هفتاد سال از عمرش گذشته بود، بر بستر بیماری افتاده بود و واپسین لحظه های زندگی را می گذراند.

در تن رنجورش نیرویی نمانده بود و شمع وجودش رو به خاموشی می رفت. خانواده اش با چشمانی اشکبار در کنار او بودند و دل نگران نفس های آخرش. در همان هنگام، دوستی فقیه و دانشمند به دیدارش آمد، کنارش نشست، دستی بر سر و رویش کشید و با اندوهی عمیق برایش دعا کرد.

واژه های مهم:

واپسین: آخرین

رنجور: بیمار، دردمند

رمق: توان، نیرو

می گرایید: نزدیک می شد، میل داشت

بستگان: خویشاوندان

اشکبار: گریان، پر از اشک

فقیه: دانشمند دینی

بالین: بستر

اندوه: غم، ناراحتی

آرایه های ادبی:

شمع وجودش: اضافه تشبیهی (وجود به شمع تشبیه شده)

شمع وجودش به خاموشی می گرایید: کنایه از در حال مرگ بودن

نفس به شماره افتاده بود: کنایه از سخت نفس کشیدن یا نزدیک مرگ بودن

دست، سر، روی: مراعات نظیر (اعضای بدن در یک حوزه معنایی)

معنی صفحه ۶۸ فارسی نهم 

🌸 مرد بیمار با سخنی بریده بریده از دوست دانشمندش درخواست کرد تا یکی از مسئله‌های علمی گذشته را دوباره برایش بازگو کند.

فقیه با اندوه گفت: «ای دوست عزیز، اکنون وقت چنین پرسش‌هایی نیست!»
اما بیمار با لحنی آرام و در عین حال استوار پاسخ داد: «بگو ببینم، کدام بهتر است؟ اینکه مسئله‌ای را بدانم و بمیرم، یا نادان و بی‌خبر از دنیا بروم؟»

واژه های مهم:

مقطع: بریده بریده، ناپیوسته

تمنّا: خواهش، درخواست

تعرّض: اعتراض ملایم، گلایه

نادانسته: بی‌دانش، ناآگاه

جاهل: نادان، بی‌خرد

مسائل: جمعِ مسئله

چه جای این پرسش است: کنایه از اینکه زمان مناسب این سؤال نیست

آرایه های ادبی:

درگذرم: کنایه از مردن

نفس به شماره افتادن: کنایه از نزدیک مرگ بودن

دانستن و مردن در برابر نادانی و زیستن: تضاد مفهومی زیبا برای ارزش علم

مراعات نظیر: دانستن، مسئله، پرسش، پاسخ، دانشمند، فقیه (همگی از حوزه علم و دانش)

🔹نکته تکمیلی:

در این بخش از درس، ارزش «دانش‌طلبی» حتی در آستانه مرگ بیان شده است. بیمار با سخنش نشان می‌دهد که دانستن و آگاه بودن، والاتر از زندگی در جهل و بی‌خبری است. این نگاه عمیق، یکی از پیام‌های مهم اخلاقی و فلسفی درس «راز موفقیت» است.

🌿 مرد فقیه مسئله را برای دوست بیمار باز گفت و سپس از بستر او برخاست و خانه را ترک کرد.

اما هنوز چند قدمی نرفته بود که صدای گریه و شیون از خانه برخاست؛ بیمار پاسخ خود را یافته بود و آرام و خندان، چشم از جهان فروبست.
آن بیمار، دانشمند بزرگ ایرانی ابوریحان بیرونی در قرن پنجم هجری بود؛ مردی که تا واپسین دم عمر در پی دانستن و فهمیدن بود. این رفتار، تحقق سخن پیامبر اکرم (ص) است که فرمود:
«اطلبوا العلم من المهد الی اللحد» — یعنی از گهواره تا گور دانش بیاموزید.

واژه های مهم:

برخاست: بلند شد

شیون: گریه و فریاد اندوه

یافتن: درک کردن، فهمیدن

بلندآوازه: مشهور، نامدار

شیوه: روش، سبک

سفارش: توصیه، اندرز

آرایه های ادبی:

دیده از جهان فروبست: کنایه از مردن

شیون از خانه برخاست: مجاز از گریه و اندوه بازماندگان

تضمین: استفاده از حدیث نبوی در پایان متن

واج‌آرایی: تکرار صامت «ش» در «شیون»، «شد»، «شفافیت»، که حس آرام و اندوه را القا می‌کند

🔹نکته مفهومی:

این بخش، پیام نهایی درس را می‌رساند: جست‌وجوی دانش تا آخرین لحظه زندگی، ارزشمندترین راه انسان بودن است. ابوریحان بیرونی با مرگ آگاهانه و آرام خود، نشان داد که دانایی، برتر از ماندن در جهل است.

معنی کلمات درس نهم فارسی نهم

طنین	صدای پیچیده در فضا	رمق	توان و نیروی اندک
فراست	تیزهوشی و درک درونی	مقطع	بریده بریده و ناپیوسته
بیکران	بی پایان و گسترده	لحد	گور، جای دفن
رنجور	بیمار و خسته	رخسار	چهره و صورت
بالین	بستر و محل استراحت	سیمگون	نقره ای و درخشان
تعرّض	گله و شکایت آرام	واپسین	آخرین و پایانی
شیون	فریاد و ناله غم	فقیه	دانشمند دینی
مهد	گهواره، آغاز زندگی	–	–

• درخت وجود نصیرالدین پربارتر می شد: در این جمله، «وجود نصیرالدین» به درخت تشبیه شده تا رشد و بالندگی او را نشان دهد.
• به تشنه ای می مانست که ساعت ها در بیابانی خشک مانده است: تشبیه نصیرالدین به انسانی تشنه که در طلب دانش بی قرار است.
• آسمان، ستاره، ماه: نمونه ای از مراعات نظیر چون واژه ها هم خانواده معنایی و از یک حوزه طبیعی اند.
• ستاره های نقره فام: تشبیه ستاره ها به نقره درخشان، برای نشان دادن زیبایی آسمان.
• ماه که چون ظرفی سیمگون می درخشد: تشبیه ماه به ظرفی از جنس نقره که نور را بازتاب می دهد.
• غرق اندیشه و خیال می شوم: کنایه از فرو رفتن در تفکر و تمرکز عمیق.
• تو می خواهی بخوانی و من می خواهم بدانم: واج آرایی با تکرار صدای «ب» و «م» که آهنگ جمله را دلنشین کرده است.
• در گنجینه وجود خود جای می دهی: تشبیه «وجود انسان» به گنجینه برای بیان ارزش و جایگاه علم در درون آدمی.
• شمع وجودش به خاموشی می گرایید: کنایه از نزدیک شدن به مرگ و پایان زندگی.
• نفس به شماره افتادن: کنایه از آخرین لحظات زندگی و نفس های دشوار.

💠 این آرایه ها از مهم ترین نکات امتحانی درس «راز موفقیت» هستند و دانستن آن ها به درک هنری و مفهومی متن کمک می کند.

تاریخ ادبیات راز موفقیت فارسی نهم

ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی سده چهارم و پنجم هجری بود که در سال ۳۶۲ هجری قمری در خوارزم زاده شد و تا سال ۴۴۰ زندگی کرد. او از چهره‌های برجسته علم در جهان اسلام بود و در رشته‌هایی چون ریاضیات، نجوم، فلسفه و زمین‌شناسی سرآمد زمان خود به شمار می‌رفت.

مدتی در دربار قابوس بن وشمگیر در گرگان به پژوهش پرداخت و کتاب «آثارالباقیه» را در همان دوران نوشت. سپس به هند سفر کرد و با بررسی فرهنگ و دانش مردم آن سرزمین، کتاب «تحقیق ماللهند» را تألیف نمود. اثر دیگرش «التفهیم» از منابع مهم آموزش نجوم است. بیرونی با کوشش و ژرف‌نگری خود، نمونه‌ای ماندگار از تلاش علمی و عشق به دانایی در فرهنگ ایرانی شد.

قبلی:

معنی شعر دور اندیشی فارسی نهم با ارایه + نکات دستوری ، خلاصه و نتیجه

جواب سوالات درس هشتم فارسی نهم + خودارزیابی گفت و گو و فعالیت های نوشتاری

معنی کلمات درس هشتم همزیستی با مام میهن + خلاصه مفهوم و آرایه های ادبی

جواب سوالات درس هفتم فارسی نهم + خودارزیابی گفت و گو و فعالیت های نوشتاری