معنی درس چهاردهم ۱۴ یاد حسین فارسی هشتم

در این مطلب از تاپ ناپ، درس چهاردهم فارسی هشتم با عنوان یاد حسین را به طور کامل بررسی کردیم؛ در آن معنی ابیات به زبان ساده، واژه‌های مهم و قابل توجه، آرایه‌های ادبی مانند تشبیه، استعاره، کنایه، تلمیح و جناس، همچنین نکات زبانی و ترکیب‌های اضافی و وصفی بیان شد و در پایان خلاصه و پیام اصلی شعر نیز آورده شد تا دانش‌آموزان بتوانند تمام بخش‌های این درس را یکجا و دقیق مرور کنند.

معنی شعر درس چهاردهم ۱۴ یاد حسین

۱- شد چنان از تف دل، کام سخنور، تشنه ◈※◈ که ردیف سخنش آمده یک سر، تشنه

معنی: از شدت حرارت و سوز درون، دهان شاعر خشک شد و به گونه ای بود که واژه «تشنه» در پایان همه سخنان و اشعار او تکرار گردید.

🔴 واژه های مهم

• تف: گرما
• کام: دهان
• سخنور: شاعر

🔴 دانش زبانی

• کام سخنور: ترکیب اضافی
• ردیف سخن: ترکیب اضافی
• سخنش: ترکیب اضافی
• چنان: قید تأکید
• کام: نهاد
• سخنور: مضاف الیه
• تف: متمم
• تشنه (اول): مسند
• یک سر: قید
• تشنه (دوم): مسند
• ردیف سخن: نهاد
• آمده: فعل اسنادی
• این بیت در ساختار ۲ جمله دارد.

🔴 آرایه های ادبی

• تف دل: اضافه استعاری (دل به آتش مانند شده است)
• دل: مجاز از وجود انسان
• کام و دل: مراعات نظیر (هر دو بخشی از بدن و حالات درونی)
• تشنه (تکرار): تکرار هنری برای تأکید بر عطش شاعر
• یک سر تشنه: اغراق (تمام سخن شاعر تشنه است)
• ردیف سخنش تشنه: جان بخشی به شعر (سخن گویی انسان پنداشته شده که تشنه می‌شود)

۲- خشک گردید هم از دود دل و دیده، دوات ◈※◈ خامه با سوز، رقم کرد به دفتر تشنه

معنی: از شدت اندوه دل و اشک چشم، مرکب در دوات خشک شد و قلم با سوز و درد به جای جوهر، واژه «تشنه» را بر صفحه دفتر نوشت.

🔴 واژه های مهم

• دیده: چشم
• خامه: قلم
• رقم کرد: نوشت

🔴 دانش زبانی

• دوات: نهاد
• دود: متمم
• دل: مضاف الیه
• دیده: مضاف الیه
• خشک: مسند
• خامه: نهاد
• سوز: متمم
• دفتر: متمم
• تشنه: مفعول
• رقم کرد: فعل

🔴 آرایه های ادبی

• دود: استعاره از غم و اندوه
• دود دل: اضافه استعاری (دل مانند آتش که دود دارد)
• دود دیده: اضافه استعاری (اشک به دود تشبیه شده)
• خامه با سوز رقم کرد: تشخیص (قلم مانند انسان نویسنده تصویر شده است)
• خامه، دوات، دفتر: مراعات نظیر (وسایل نوشتن)
• دل و دیده: مراعات نظیر (هر دو از اندام‌های انسان)
• واج آرایی «د»: تکرار صدای «د» برای تأکید بر غم و اندوه
• تشنه (به دفتر نوشته شد): نماد عطش و رنج شاعر

۳- آه و افسوس از آن روز که در دشت بلا ◈※◈ بود آن خسرو بی لشکر و یاور، تشنه

معنی: افسوس و دریغ از روز عاشورا که امام حسین(ع) در سرزمین کربلا تنها و بی‌یاور ماند و با لب‌های تشنه به شهادت رسید.

🔴 واژه های مهم

• خسرو: پادشاه

🔴 دانش زبانی

• آه و افسوس: شبه جمله (هرکدام یک جمله مستقل عاطفی)
• آن خسرو بی لشکر و یاور: نهاد
• بی لشکر و یاور: صفت برای خسرو
• تشنه: مسند
• بود: فعل اسنادی
• در مجموع: ۲ جمله

🔴 آرایه های ادبی

• دشت بلا: اضافه تشبیهی (کربلا به دشتی پر از رنج و مصیبت تشبیه شده است)
• آن و آه: جناس ناقص
• خسرو: استعاره از امام حسین(ع) به معنای بزرگمرد و سرور
• تلمیح به روز عاشورا: اشاره به واقعه کربلا
• آه و افسوس: مراعات نظیر (هر دو بیان حسرت و اندوه)
• بی لشکر و یاور: تضاد با مفهوم خسرو (پادشاه) که معمولاً سپاه دارد

۴- با لب خشک و دل سوخته و دیده تر ◈※◈ غرقه بحر بلا بود در آن بر، تشنه

معنی: امام حسین(ع) با لبانی خشکیده، دلی پر از اندوه و چشمانی اشکبار، در صحرای کربلا گرفتار رنج‌ها و مصیبت‌های فراوان شد و با عطش به شهادت رسید.

🔴 واژه های مهم

• بحر: دریا
• بر: خشکی، زمین
• غرقه: غرق‌شده

🔴 دانش زبانی

• تشنه: نهاد
• آن بر: متمم (آن = وابسته پیشین، صفت اشاره)
• لب خشک: ترکیب وصفی (لب = متمم، خشک = صفت)
• دل سوخته: ترکیب وصفی (دل = متمم، سوخته = صفت)
• دیده تر: ترکیب وصفی (دیده = متمم، تر = صفت)
• غرقه: مسند
• بحر بلا: ترکیب اضافی (بحر = مضاف، بلا = مضاف‌الیه)

🔴 آرایه های ادبی

• لب، دیده، دل: مراعات نظیر (اعضای بدن در کنار هم)
• بحر و بر: تضاد (دریا و خشکی)
• تر، بر، در: جناس ناقص
• بحر بلا: اضافه تشبیهی (مصیبت‌ها مانند دریایی پهناور تصویر شده‌اند)
• دل سوخته: کنایه از رنج فراوان و اندوه عمیق
• تشنه: استعاره از امام حسین(ع)
• غرقه بحر بلا: اغراق (شدت گرفتار بودن در مصیبت‌ها را نشان می‌دهد)

۵- همچو ماهی که فتد ز آب برون، آل نبی ◈※◈ می‌تپیدی دلشان، سوخته در بر، تشنه

معنی: خاندان پیامبر در کربلا مانند ماهی‌ای بودند که از آب بیرون افتاده باشد؛ دل‌هایشان از عطش و اندوه در سینه‌هایشان بی‌قرار می‌تپید.

🔴 واژه های مهم

• آل نبی: خاندان پیامبر
• تپیدن: ضربان داشتن، تکان خوردن
• بر: سینه یا پهلو
• برون: بیرون
• فتد: بیفتد (فعل مضارع التزامی از افتادن)

🔴 دانش زبانی

• ماهی: متمم
• همچو: حرف اضافه به معنای «مانند»
• آل نبی: نهاد
• دلشان: نهاد (دل = هسته، شان = مضاف‌الیه)
• سوخته، تشنه: قید حالت
• می‌تپیدی: فعل ماضی استمراری

🔴 آرایه های ادبی

• تشبیه: آل نبی به ماهی افتاده از آب مانند شده‌اند (بی‌قرار و بی‌تاب)
• آب و ماهی: مراعات نظیر
• آب و تشنه: مراعات نظیر
• می‌تپیدی دلشان: تشخیص (دل‌ها مانند انسان در حال تپیدن و بی‌تابی تصویر شده‌اند)
• تلمیح: اشاره به تشنگی و رنج خاندان پیامبر در واقعه کربلا
• دل سوخته: کنایه از اندوه فراوان و قلب پر از غم

۶- آل احمد همه عطشان ز بزرگ و کوچک ◈※◈ نسل حیدر همه از اکبر و اصغر، تشنه

معنی: خاندان پیامبر(ص) و فرزندان علی(ع) در کربلا، از خردسال تا بزرگسال، همه دچار عطش و بی‌آبی بودند.

🔴 واژه های مهم

• عطشان: تشنه، بی‌آب
• حیدر: لقب حضرت علی(ع)، به معنای شیر یا حمله‌برنده
• اکبر: بزرگ‌تر
• اصغر: کوچک‌تر

🔴 دانش زبانی

• در هر دو مصراع فعل «بودند» به قرینه معنایی حذف شده است.
• آل احمد: نهاد (آل = خاندان، احمد = پیامبر)
• همه عطشان: خبر
• ز بزرگ و کوچک: قید حالت
• نسل حیدر: نهاد
• همه از اکبر و اصغر تشنه: خبر

🔴 آرایه های ادبی

• تضاد: بزرگ و کوچک / اکبر و اصغر
• عطشان و تشنه: مترادف (برای تاکید بیشتر)
• اکبر و اصغر: ایهام → هم به معنای بزرگ و کوچک، هم اشاره به امام علی‌اکبر(ع) و علی‌اصغر(ع)
• بزرگ و کوچک: مجاز از همه افراد
• آل احمد و نسل حیدر: تناسب (هر دو اشاره به خاندان پیامبر و امام علی)

۷- تشنه لب کشته شود در لب شط از چه گناه ◈※◈ آنکه سیراب کند در لب کوثر، تشنه؟

معنی: چگونه ممکن است امام حسین(ع)، کسی که در روز قیامت در کنار حوض کوثر همه تشنگان را سیراب می‌کند، در کنار رود فرات تشنه‌لب به شهادت برسد؟

🔴 واژه های مهم

• شط: رود بزرگ (اشاره به فرات)
• کوثر: نام چشمه‌ای در بهشت
• تشنه لب: کسی که از شدت عطش لبانش خشکیده است

🔴 دانش زبانی

• آنکه: نهاد
• تشنه: مفعول
• لب شط: متمم (شط = مضاف‌الیه)
• کوثر: مضاف‌الیه
• سیراب: مسند
• کند: فعل اسنادی (به معنای گرداند)
• تشنه لب: قید حالت
• چه: صفت پرسشی (وابسته پسین برای «گناه»)

🔴 آرایه های ادبی

• تشنه لب: کنایه از امام حسین(ع)
• تشنه و سیراب: تضاد (بیان دو حالت متقابل)
• لب (تشنه لب) و لب (لب شط): جناس تام
• تکرار واژه لب: ایجاد موسیقی درونی و تاکید معنایی
• واج‌آرایی (ش): تکرار صامت «ش» برای القای زمزمه غم‌انگیز
• کوثر و شط: تضاد مکانی (فرات دنیوی در برابر کوثر بهشتی)

۸- برد عباس جوان، ره چو سوی آب فرات ◈※◈ ماند بر یاد حسین تا صف محشر، تشنه

معنی: هنگامی که حضرت عباس(ع) برای آوردن آب به سوی فرات رفت، به یاد تشنگی امام حسین(ع) افتاد و از نوشیدن آب خودداری کرد و تشنگی او تا روز قیامت در یادها ماندگار شد.

🔴 دانش زبانی

• عباس جوان: نهاد
• ره: مفعول
• چو: قید زمان (به معنای «وقتی که»)
• سوی آب فرات: متمم (سوی = حرف اضافه، آب = هسته، فرات = مضاف‌الیه)
• یاد حسین: متمم (یاد = هسته، حسین = مضاف‌الیه)
• تشنه: مسند
• تا صف محشر: قید زمان (صف = متمم، محشر = مضاف‌الیه)

🔴 آرایه های ادبی

• عباس و حسین: تناسب (اشاره به رابطه برادرانه در کربلا)
• آب، فرات، تشنه: مراعات نظیر
• تلمیح: به ماجرای سقایی حضرت عباس(ع) در کربلا
• تا صف محشر: اغراق (ماندگاری یاد تشنگی حسین تا قیامت)
• تشنه ماندن بر یاد حسین: کنایه از وفاداری و ایثار حضرت عباس

۹- گشت از کلک فدایی چو دلش دود بلند ◈※◈ بر ورق کرد رقم، بس که مکرر، تشنه

معنی: شاعر که تخلصش «فدایی» است، آن‌قدر واژه «تشنه» را بر کاغذ نوشت که قلمش مانند دل پراندوهش، آه و ناله‌ای بلند برآورد.

🔴 واژه های مهم

• کلک: قلم
• ورق: کاغذ، صفحه
• رقم: نوشتن
• مکرر: پی‌درپی، پیاپی

🔴 دانش زبانی

• کلک فدایی: متمم (کلک = هسته، فدایی = مضاف‌الیه)
• دود: نهاد
• دلش: متمم (دل = هسته، ش = مضاف‌الیه)
• بلند: مسند
• ورق: متمم
• تشنه: مفعول
• رقم کرد: فعل
• بس، مکرر: قید

🔴 آرایه های ادبی

• تشبیه قلم به دل: قلم همچون دل شاعر پر از سوز و غم تصویر شده است.
• از دل دود بلند شدن: کنایه از اندوه و آه فراوان.
• کلک و ورق: مراعات نظیر (ابزار نوشتن).
• تخلص فدایی: آوردن نام شاعر در شعر.
• ایهام در فدایی: هم به معنای «قربانی و جانباز» و هم «نام شاعر».
• دود بلند شدن از قلم: مبالغه برای شدت تکرار و غم.
• دود: استعاره از آه و ناله.

• کلک: مجاز از شعر یا نوشته شاعر.

تاریخ ادبیات درس چهاردهم فارسی هشتم

فدایی مازندرانی از شاعران برجسته و مرثیه‌سرایان عاشورایی قرن سیزدهم هجری است. او در منطقه دودانگه شهر ساری زندگی می‌کرد و واقعه کربلا را بر اساس منابع معتبر تاریخی به شعر درآورد. بخش نخست دیوان او بیشتر در قالب ترکیب‌بند سروده شده و اثر معروفش «یا حسین» یکی از طولانی‌ترین قصاید عاشورایی به شمار می‌آید. مجموعه کامل سروده‌هایش با عنوان مقتل منظوم فدایی منتشر شده است.

خلاصه درس چهاردهم فارسی هشتم – یاد حسین

این درس شعری از فدایی مازندرانی است که در آن با زبان مرثیه و حماسه به بیان مصیبت‌ها و رشادت‌های امام حسین(ع) و یارانش در واقعه عاشورا پرداخته می‌شود. شاعر با تکرار واژه «تشنه» عطش و مظلومیت امام و خاندان پیامبر را تصویر می‌کند و از غربت و بی‌یاوری آنان در کربلا می‌گوید. در ابیات، تشنگی اهل بیت، ایثار حضرت عباس(ع)، تنهایی امام حسین(ع) و صحنه‌های اندوهناک کربلا به شکلی جانسوز بیان شده است. پیام اصلی این درس، زنده نگه داشتن یاد عاشورا، ستایش از فداکاری امام حسین(ع) و یارانش و الهام گرفتن از مقاومت و ایمان آنان است.

پیام درس چهاردهم فارسی هشتم – یاد حسین

این درس به ما یادآوری می‌کند که عاشورا فقط یک حادثه تاریخی نیست، بلکه مدرسه‌ای برای تمام نسل‌هاست. پیام آن، ایستادگی در برابر ظلم، حفظ عزت و آزادگی، دفاع از حقیقت و ایمان به خدا حتی در سخت‌ترین شرایط است. امام حسین(ع) و یارانش با فداکاری و ایثار، راه آزادگی را به انسان‌ها نشان دادند و تشنگی و مظلومیت آنان نمادی شد تا هیچ‌گاه فراموش نشود. این شعر ما را به پایداری، صبر، وفاداری و پاسداری از ارزش‌های دینی و انسانی دعوت می‌کند.

قبلی :

جواب سوالات درس ۱۳ فارسی هشتم صفحه ۹۷ و ۹۸

معنی درس سیزدهم ادبیات انقلاب + کلمات و آرایه های ادبی

معنی حکایت ان شاء الله پایه هشتم + لغات، آرایه های ادبی ، خلاصه و پیام حکایت