معنی درس هفتم آداب نیکان فارسی هشتم + لغات آرایه های ادبی و خلاصه

در این مطلب از تاپ ناپ، معنی کلمات و واژه های سخت درس هفتم فارسی هشتم آداب نیکان (صفحات ۵۱ و ۵۲) و همچنین لغات مهم درس هشتم انسان، فناوری و اخلاق (صفحات ۵۳ تا ۵۵) به صورت ساده و روان گردآوری شده است. علاوه بر آن، خلاصه حکایت «آداب نیکان» نیز آورده شده که در آن شیخ جنید از بهلول می آموزد اصل کارها در نیت و باطن است؛ خوردن با لقمه حلال، سخن گفتن با نیت پاک و برای رضای خدا و خوابیدن با دلی عاری از کینه و همراه با یاد خدا ارزشمند است. این درس ها به ما یاد می دهند که اخلاق، خلوص نیت و درست به کار بردن دستاوردهای علمی و فناوری، زیربنای یک زندگی سالم و انسانی است. ✅

معنی کلمات درس هفتم فارسی هشتم

📌 آورده اند : روایت کرده اند، نقل شده است

📌 مریدان : شاگردان و پیروان یک استاد یا مرشد

📌 پی او : به دنبال او، در پی او

📌 طلب : خواستن، درخواست

📌 احوال : حال و روز، وضعیت‌ها

📌 ارشاد : راهنمایی و هدایت کردن

📌 طعام : خوراک، غذا

📌 باری : به هر حال، خلاصه سخن

📌 نیت : قصد و تصمیم درونی

📌 خلق : مردم، انسان‌ها

📌 به قدر : به اندازه، به مقدار لازم

📌 بی موقع و حساب : نابجا، خارج از اندازه

📌 مستمعان : شنوندگان، کسانی که گوش می‌دهند

📌 معترف : کسی که به کاری یا خطایی اقرار می‌کند

📌 گفتن : سخن گفتن، حرف زدن

📌 از بهر خدا : برای خدا، به خاطر خدا

📌 دعوی : ادعا، اظهار داشتن چیزی

📌 فرع : موضوع فرعی، غیر اصلی

📌 رضای : خشنودی، خوشنودی

📌 ذکر : یاد کردن، نام بردن

📌 فن : کار و حرفه، تخصص

📌 رهاورد : سوغات، هدیه‌ای که از سفر آورده شود

📌 اسارت : اسیر بودن، گرفتار شدن

📌 فضایل : خوبی‌ها، برتری‌ها و ارزش‌های اخلاقی

معنی کلمات سخت انسان فناوری و اخلاق فارسی هشتم

📌 دستاورد : نتیجه یا چیزی که در مسیر تلاش و پیشرفت به دست می آید

📌 زیست : زندگی، حیات

📌 دگرگون : تغییر یافته، متفاوت

📌 بشر : انسان، آدم

📌 خویش : خود، شخص

📌 پدید آورد : ایجاد کند، بسازد

📌 آسایش : راحتی، آرامش

📌 چرتکه : وسیله قدیمی برای حساب کردن

📌 چاپار : فرستاده نامه، قاصد

📌 اسطرلاب : وسیله علمی قدیمی برای ستاره شناسی و محاسبه

📌 چیرگی : تسلط، غلبه

📌 تار و پود : اساس و ریشه هر چیز

📌 هنجار : قاعده، معیار درست

📌 سنت : رسم و روش

📌 داد و ستدها : مبادله ها، خرید و فروش ها

📌 پایبندند : مقید و وفادارند

📌 حریم : مرز، محدوده

📌 حرمت : احترام

📌 پاس می دارند : رعایت می کنند، حرمت می گذارند

📌 حصار : دیوار، حفاظ

📌 نسنجیده : بی حساب، بدون دقت

📌 هویت : شخصیت، ذات

📌 رهاورد : سوغات، نتیجه

📌 مظاهر : نشانه ها، جلوه ها

📌 غفلت : بی توجهی، سهل انگاری

📌 کاربران : استفاده کنندگان

📌 اسارت : اسیر بودن، گرفتاری

📌 بی هیاهو : آرام، بی سر و صدا

📌 غوغا : شلوغی، آشوب، همهمه

آرایه های ادبی و زبانی درس هفتم فارسی هشتم

صفحه ۵۱ آداب نیکان:

آورده اند که شیخ جُنید بغدادی، از عارفان قرن سوم هجری، از شهر بیرون رفت و مریدان از پی او می رفتند. شیخ از احوال بهلول پرسید. مریدان گفتند: «او مرد دیوانه ای است و تو را با او چه کار؟» گفت: «او را طلب کنید که مرا با او کار است». او را در صحرایی یافتند و شیخ را پیش او بردند. شیخ سلام کرد، بهلول جواب سلام او را داد. فرمود: «تویی شیخ بغداد که مردم را ارشاد می کنی؟» عرض کرد: «آری». بهلول فرمود: «باری، طعام خوردن خود را می دانی؟» عرض کرد: «اوّل بسم الله می گویم، از پیش خود می خورم، لقمه کوچک برمی دارم». بهلول برخاست و فرمود: «تو می خواهی مرشد خلق باشی، در صورتی که هنوز طعام خوردن خود را نمی دانی؟» و به راه خود رفت. پس مریدان شیخ را گفتند: «یا شیخ، این مرد دیوانه است».

✨ معنای عبارت های مهم

• مریدان از پی او می رفتند : شاگردان به دنبال او حرکت می کردند

• او را طلب کنید که مرا با او کار است : او را پیدا کنید زیرا من با او کاری دارم

• از پیش خود می خورم : از همان بخشی که جلویم است غذا می خورم

✨ آرایه های ادبی

• مریدان از پی او می رفتند : کنایه از پیروی و تابع بودن

• سلام کرد، جواب سلام داد : مراعات نظیر (عمل متقابل)

• به راه خود رفت : کنایه از بی اعتنایی و رها کردن سخن

• طنز موقعیت: «دیوانه بودن بهلول» در ظاهر، و «دانایی او» در باطن

✨ دانش زبانی

• تو را با او چه کار : «را» در اینجا به معنای حرف اضافه (برای) است

• تویی : یعنی «تو هستی» (ی شناسه فعل اسنادی)

• آری، باری، یا شیخ : شبه جمله اند و هرکدام به تنهایی جمله کامل محسوب می شوند

• شیخ را گفتند : «را» به معنای «به» است و شیخ نقش متمم دارد

شیخ در پی او روان شد و گفت: «مرا با او کار است». چون بهلول به ویرانه ای رسید، باز نشست. جنید به او رسید. بهلول پرسید: «آیا سخن گفتن خود را می دانی؟» عرض کرد: «آری، به قدر می گویم و بی موقع و بی حساب نمی گویم. به قدر فهم مستمعان می گویم و …». بهلول گفت: «چه جای طعام خوردن که سخن گفتن هم نمی دانی!»؛ پس برخاست و برفت.

✨ معنای عبارت های مهم

• به قدر می گویم و بی موقع و بی حساب نمی گویم، به قدر فهم مستمعان می گویم : یعنی به اندازه سخن می گویم، نابجا و نسنجیده حرف نمی زنم و به اندازه درک شنوندگان سخن می گویم.

• چه جای طعام خوردن که سخن گفتن هم نمی دانی : یعنی نه تنها خوردن غذا را بلد نیستی، بلکه سخن گفتن درست را هم نمی دانی.

✨ آرایه های ادبی

• شیخ در پی او روان شد : کنایه از دنبال کردن و همراه شدن.

• ویرانه : نماد دنیازدگی زدوده، تصویرسازی از جایگاه بهلول.

• چه جای طعام خوردن… : تضاد طنزآلود میان «طعام خوردن» و «سخن گفتن».

✨ دانش زبانی

• آری : شبه جمله، به تنهایی یک جمله کامل.

• بی موقع و بی حساب : ترکیب های وصفی با نقش قیدی.

• به قدر فهم مستمعان : گروه اسمی (قدر = هسته، فهم = مضاف الیه، مستمعان = مضاف الیه دوم).

• برفت : فعل ساده (گذشته).

صفحه ۵۲ آداب نیکان:

جنید باز به دنبال او رفت تا به او رسید. بهلول گفت: «تو از من چه می خواهی؟ تو که آداب طعام خوردن و سخن گفتن خود را نمی دانی! باری، آداب خوابیدن خود را می دانی؟» عرض کرد: «آری می دانم»، پس آنچه آداب خوابیدن بود که از حضرت رسول (ص) رسیده بود، بیان کرد. بهلول گفت: «فهمیدم که آداب خوابیدن هم نمی دانی». خواست برخیزد. جنید دامنش بگرفت و گفت: «من نمی دانم، تو از بهر خدا، مرا بیاموز». بهلول گفت: «تو دعوی دانایی می کردی، اکنون که به نادانی خود معترف شدی، تو را بیاموزم. بدان که اینها که تو گفتی همه فرع است و اصل در خوردن، آن است که لقمه حلال باید و اگر حرام را صد از این گونه آداب به جا بیاوری فایده ندارد و سبب تاریکی دل شود. در سخن گفتن نیز باید اوّل دل پاک باشد و نیت درست باشد و آن گفتن برای رضای خدا باشد وگرنه سکوت و خاموشی بهتر و نیکوتر باشد و در آداب خواب، اصل این است که در دل تو بغض و کینه و حسد مسلمانان نباشد و در ذکر حق باشی تا به خواب روی». جنید دست بهلول را بوسید و او را دعا کرد.

✨ معنای عبارت های مهم

• جنید دامنش بگرفت : یعنی جنید با فروتنی از بهلول کمک خواست

• سبب تاریکی دل شود : یعنی دل آلوده و گمراه می گردد

• در ذکر حق باشی تا به خواب روی : یعنی با یاد خدا به خواب بروی

✨ آرایه های ادبی

• فرع و اصل : تضاد

• حلال و حرام : تضاد معنایی آشکار

• سبب تاریکی دل شود : کنایه از گمراهی و فساد

• بغض، حسد و کینه : مراعات نظیر در بدی ها

• سکوت و خاموشی : مترادف برای تاکید بیشتر

• بهتر و نیکوتر : ترادف همراه با صفت تفضیلی

✨ دانش زبانی

• باری، آری : شبه جمله و هرکدام جمله کامل محسوب می شوند

• تو را بیاموزم : «را» به معنای «به» است و «تو» متمم

• دامنش : «ش» مضاف الیه و همراه با «دامن» مضاف

• بهتر و نیکوتر : صفت تفضیلی

• روی در «تا به خواب روی» : مضارع التزامی از «رفتن»

علم و دانش و دستاوردهای جدید علمی، پیوسته چهره جهان و چگونگی زیست انسان را دگرگون می سازد. بشر به کمک عقل و استعداد خدادادی خویش، تلاش می کند تا ابزاری پدید آورد که رنج زندگی را کم کند و بر آسایش آن بیفزاید.

✨ آرایه های ادبی

• چهره جهان : تشخیص (جهان مانند انسانی دارای چهره فرض شده است)

• رنج و آسایش : تضاد

• کم کند و بیفزاید : تضاد و تقابل معنایی

✨ دانش زبانی

• چگونگی زیست انسان را دگرگون سازد : واژه «زیست» در اینجا مصدر است و معنای «زیستن» یا «زندگی کردن» دارد.

• دگرگون سازد : فعل مرکب (سازد + دگرگون).

روزگاری چرتکه، چاپار، پیک، پرنده نامه رسان و اسطرلاب در جامعه و محیط زندگی اجتماعی نقش داشته اند. امروزه این ابزارها، کارایی ندارند. اکنون عصر چیرگی ماشین و رایانه و به طور کل، روزگار تسلط دستاوردهای علمی و فناوری بر تار و پود زندگی بشر است.
انسان، موجودی اجتماعی است و هر جامعه ای در سرزمین ویژه ای، دین، زبان، اخلاق، آداب و هنجارهای فرهنگی و سنت های اعتقادی، باورها و ارزش های خاصی دارد. افراد جامعه در برخوردها و داد و ستدها پایبند به آن اعتقادات و هنجارهای اخلاقی و آداب اجتماعی هستند.

✨ آرایه های ادبی

• تار و پود زندگی بشر : استعاره از اساس و بنیان زندگی

• چرتکه، چاپار، پیک، پرنده نامه رسان و اسطرلاب : مراعات نظیر (ابزارهای قدیمی)

• ماشین و رایانه : مراعات نظیر (ابزارهای جدید)

• چیرگی ماشین : تشخیص (ماشین صاحب قدرت فرض شده است)

• دین، زبان، اخلاق، آداب، هنجارها : مراعات نظیر در حوزه اجتماعی

✨ دانش زبانی

• داشته اند : فعل ماضی نقلی

• اکنون عصر چیرگی ماشین است : جمله اسنادی

• پایبند به آن اعتقادات : ترکیب وصفی (پایبند = صفت، اعتقادات = هسته)

• هر جامعه ای : ترکیب اسمی (جامعه = هسته، هر = وابسته پیشین، ای = نشانه نکره)

• داد و ستدها : ترکیب عطفی + جمع

خانواده، کوچک ترین بخش اجتماع است و برای خود، هنجار و حریم و قانون و آدابی دارد. اهل هر خانواده، متناسب با آن آداب و معیارهای اخلاقی، تربیت می شوند و حریم و حرمت یکدیگر و اجتماع را پاس می دارند. هر کس به آسانی نمی تواند حصار خانواده را فرو بریزد و وارد فضای پاک و امن آن بشود.

✨ آرایه های ادبی

• کوچک ترین بخش اجتماع : اغراق برای نشان دادن اهمیت خانواده

• حریم و حرمت : جناس ناقص و مراعات نظیر

• حصار خانواده : استعاره از مرز و محدوده خانوادگی

• فضای پاک و امن : ترکیب وصفی همراه با تشخیص (فضا مانند انسان پاک و امن توصیف شده است)

✨ دانش زبانی

• کوچک ترین : صفت عالی

• پاس می دارند : فعل مرکب (پاس داشتن)

• هر کس نمی تواند : جمله منفی با فعل مرکب (نتوانستن)

• فرو بریزد : فعل پیشوندی (بریزد + فرو)

• پاک و امن : ترکیب وصفی (هر دو صفت برای فضا)

یکی از آسیب های جدی جامعه ماشینی و آراسته به علم و فن، استفاده نابجا و نسنجیده از امکاناتی است که فراهم آمده است. گویی هر یک، ابزاری شده اند تا ما را از هویت اصلی خویش دور سازند. شکستن شکوه و حرمت انسانی و کم رنگ شدن آداب و رسوم و اخلاق ها، رهاورد تمدن ماشینی و علم زده غرب است.

✨ آرایه های ادبی

• گویی هر یک، ابزاری شده اند : تشخیص (امکانات مانند موجود زنده معرفی شده اند)

• شکستن شکوه و حرمت انسانی : کنایه از از بین بردن ارزش و عزت انسان

• کم رنگ شدن آداب و رسوم و اخلاق ها : استعاره از بی ارزش شدن سنت ها و اخلاق

• رهاورد تمدن ماشینی : استعاره از نتیجه و پیامد منفی تکنولوژی

✨ دانش زبانی

• نابجا و نسنجیده : ترکیب وصفی در نقش قید

• دور سازند : فعل مرکب پیشوندی (سازند + دور)

• کم رنگ شدن : فعل مرکب همراه با صفت

• رهاورد تمدن ماشینی : ترکیب اضافی (تمدن ماشینی = مضاف الیه برای رهاورد)

رایانه، اینترنت، تلفن همراه و دیگر تولیدات علمی، از مظاهر آفرینش گری انسان، این بنده ضعیف خداوند است. اینترنت، پنجره ای است رو به جهان بیرون، پنجره ای باز به هر سمت و سو، که ممکن است منظره ای سرسبز و روح انگیز از جلوه جمال پروردگار را نشان دهد یا فضایی طوفان خیز و پر گل و لای را پیش چشم آورد و بوی ناخوش آن، فضای ذهن شما را فرا بگیرد.

✨ آرایه های ادبی

• این بنده ضعیف خداوند : تشبیه انسان به بنده در برابر قدرت الهی

• اینترنت، پنجره ای است رو به جهان بیرون : استعاره و تشبیه اینترنت به پنجره

• منظره سرسبز و روح انگیز : تشخیص (منظره جان دار فرض شده) و ترکیب وصفی زیبا

• فضای طوفان خیز و پر گل و لای : تشخیص و تصویرسازی منفی برای اینترنت نادرست

• بوی ناخوش فضای ذهن را فرا گیرد : کنایه از تأثیر منفی و آلوده کننده

✨ دانش زبانی

• مظاهر آفرینش گری انسان : ترکیب اضافی

• پنجره ای است : جمله اسنادی

• به هر سمت و سو : قید مکان

• نشان دهد / آورد / بگیرد : افعال مضارع التزامی

• فضای ذهن شما : ترکیب اضافی (فضا = هسته، ذهن شما = مضاف الیه)

علم و فن و همه آنچه از رهاورد دانش بشری، پدید می آیند، زمانی مفیدند که در راه خدمت به پیشرفت خلق خدا به کار گرفته شوند و انسان را در مسیر کمال و رسیدن به اخلاق متعالی کمک کنند، وگرنه ابزاری برای به پوچی و نابودی کشاندن بشر به شمار می آیند و سبب غفلت و اسارت انسان می شوند.

✨ آرایه های ادبی

• راه خدمت به پیشرفت خلق خدا : کنایه از خدمت رسانی به انسان ها

• مسیر کمال : استعاره از حرکت انسان به سوی رشد معنوی

• به پوچی و نابودی کشاندن : کنایه از تباهی و سقوط اخلاقی

• غفلت و اسارت : مراعات نظیر (هر دو از پیامدهای منفی)

✨ دانش زبانی

• رهاورد دانش بشری : ترکیب اضافی

• به کار گرفته شوند : فعل مجهول (مضارع التزامی)

• کمک کنند : فعل مضارع التزامی

• به شمار می آیند : فعل مرکب

• سبب غفلت و اسارت انسان می شوند : جمله اسنادی همراه با فعل مرکب

امروزه که دشمنان این ملت، از راه این ابزارها، جنگ نرم را بی هیاهو آغاز کرده اند تا غوغایی بیافرینند، اگر کاربران اینترنت و فناوری جدید به اخلاق علمی و فضایل انسانی آراسته نشوند و حریم قانون و دین و هنجارهای اخلاقی، فرهنگی و آداب جوانمردی را رعایت نکنند، این ابزارها همچون بمب ویرانگری خواهند شد در هر خانواده؛ بنابراین، اخلاق رایانه ای یا فناوری، بیانگر پایبندی ما به اخلاق فردی و ارزش های اجتماعی و رعایت حقوق دیگران است.

✨ آرایه های ادبی

• بی هیاهو و غوغا : تضاد

• این ابزارها همچون بمب ویرانگری خواهند شد : تشبیه (مشبه = ابزارها، ادات تشبیه = همچون، مشبه به = بمب، وجه شبه = ویرانگری)

• جنگ نرم : کنایه از جنگ فرهنگی و فکری

• آراسته نشوند : استعاره از آراسته شدن به صفات اخلاقی

✨ دانش زبانی

• بی هیاهو : قید حالت

• خواهند شد : فعل مرکب (مضارع اخباری + کمکی)

• بیافرینند : فعل مضارع التزامی

• پایبندی ما به اخلاق فردی : ترکیب وصفی و اضافی

• در هر خانواده : گروه قیدی مکان

تاریخ ادبیات درس ۷ آداب نیکان فارسی هشتم

🔸 محمد حبله رودی

نویسنده نامدار قرن یازدهم هجری است. اثر مهم او جامع التمثیل می باشد که مجموعه ای از حکایت ها و داستان های تمثیلی شبیه ضرب المثل هاست و جنبه آموزشی و پندآموز دارد.

🔸 جنید بغدادی

ابوالقاسم بن محمد بن جنید، عارف مشهور و عالم دینی قرن دوم و سوم هجری در بغداد بود. او از پیشگامان سخن گفتن درباره علم توحید و عرفان در بغداد به شمار می رود و جایگاه ویژه ای در تاریخ عرفان اسلامی دارد.

🔸 بهلول

از شخصیت های دانا و نکته سنج در زمان هارون الرشید، خلیفه عباسی بود. بهلول با سخنان طنزآمیز و انتقادی خود، واقعیت های اجتماعی را بیان می کرد و گفته هایش همچنان آموزنده و پرمعناست.

خلاصه درس آداب نیکان فارسی هشتم

شیخ جنید بغدادی برای آزمودن و بهره بردن از دانش بهلول، پی او می رود. بهلول یک به یک آداب «خوردن، سخن گفتن و خوابیدن» را از جنید می پرسد و نشان می دهد که دانستن صورت و ظاهر آداب کافی نیست؛ اصل در خوردن «لقمه حلال» است، در سخن «دل پاک، نیت درست و گفتن برای رضای خدا» وگرنه خاموشی بهتر است، و در خواب «نداشتن بغض و کینه و حسد نسبت به مسلمانان و یاد خدا»؛ جنید به نادانی خویش اعتراف می کند، فروتنی می آموزد و از بهلول درس می گیرد.

پیام درس «آداب نیکان» این است که ارزش کارها در ظاهر آداب آن ها نیست، بلکه در نیت و باطن انسان نهفته است. خوردن تنها با لقمه حلال معنا پیدا می کند، سخن گفتن زمانی ارزش دارد که از دل پاک و برای رضای خدا باشد، و خواب وقتی نیکوست که بدون کینه و با یاد خدا انجام گیرد. این درس یادآور می شود که پاکی درون و خلوص نیت اساس سعادت است و فروتنی در برابر حقیقت، نشانه دانایی واقعی است.

خلاصه درس هشتم انسان، فناوری و اخلاق:

این درس درباره تأثیر پیشرفت های علمی و فناوری بر زندگی انسان سخن می گوید. نویسنده توضیح می دهد که ابزارهای قدیمی مانند چرتکه و چاپار جای خود را به رایانه و اینترنت داده اند و زندگی بشر دگرگون شده است. در عین حال، هشدار می دهد که استفاده نادرست و نسنجیده از این امکانات می تواند انسان را از هویت واقعی دور کند و ارزش های اخلاقی و آداب اجتماعی را کم رنگ سازد. پیام اصلی درس این است که علم و فناوری تنها زمانی سودمندند که در خدمت پیشرفت، معنویت و اخلاق باشند؛ در غیر این صورت، به جای آبادانی، موجب اسارت، غفلت و نابودی انسان خواهند شد.

پیام درس هشتم انسان، فناوری و اخلاق این است که پیشرفت های علمی و فناوری تنها وقتی ارزشمند و سودمندند که در خدمت انسان، اخلاق، معنویت و پیشرفت جامعه به کار گرفته شوند. اگر این دستاوردها بدون رعایت آداب، هنجارها و ارزش های انسانی استفاده شوند، نه تنها کمکی به سعادت بشر نمی کنند، بلکه باعث غفلت، اسارت، نابودی ارزش ها و تهدیدی برای زندگی فردی و اجتماعی خواهند شد.

قبلی:

جواب خودارزیابی صفحه ۴۹ فارسی هشتم + پاسخ سوالات درس ۶ فارسی هشتم

معنی راه نیک بختی فارسی هشتم + کلمات و آرایه های ادبی

حکایت و شعرخوانی صفحه ۴۶ فارسی هشتم