معنی به نام خدایی که جان آفرید فارسی هشتم ✅ صفحه ۹ و ۱۰

در این مطلب از تاپ‌ ناپ ، معنی شعر ستایش هشتم به‌ صورت ساده و روان، معنی کلمات دشوار، آرایه‌ های ادبی هر بیت، خلاصه کامل شعر، پیام اخلاقی و نتیجه‌ گیری نهایی گردآوری شد تا دانش‌ آموزان بتوانند با نگاهی یکجا و منظم، هم مفهوم ابیات را بهتر درک کنند و هم با واژگان و نکات ادبی درس آشنا شوند.

معنی شعر کنار کادر فارسی هشتم

ای نام نکوی تو، سردفتر دیوان‌ها ✦✧✦ وی طلعتِ روی تو، زینت‌ده عنوان‌ها

🔹 معنی و مفهوم:

ای خدایی که نام نیکویت آغازگر همه‌ی نوشته‌ها و کتاب‌هاست؛ و ای پروردگاری که جلوه‌ی روی تو زیبا کننده و درخشندگی‌بخش هر عنوان و اثری است.

🔑 واژه‌ های مهم:

• طلعت: چهره و رخسار

• زینت‌ده: آراستنی و زیبا کننده

• دیوان: کتاب شعر و نوشته‌ها

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• تشبیه: روی خداوند به زینتی زیبا برای عنوان‌ها تشبیه شده است.

• تلمیح: اشاره به سنت نوشتن نام خداوند در آغاز کتاب‌ها و نوشته‌ها.

• مراعات نظیر: هماهنگی واژه‌ها (دیوان‌ها، عنوان‌ها، سردفتر، زینت).

• تضاد غیرمستقیم: بین «نام» (جنبه معنوی) و «طلعت» (جنبه ظاهری).

• واج‌آرایی: تکرار آوای «ت» در کلمات طلعت، زینت و عنوان‌ها.

معنی شعر به نام خدایی که جان آفرید هشتم صفحه ۱۰

۱) به نام خداوند جان‌آفرین ✦✧✦ حکیم سخن در زبان‌آفرین

🔹 معنی: با نام خدایی آغاز می‌کنم که جان را آفرید و به انسان توان سخن گفتن داد.

🔑 واژه‌ های مهم:

• جان‌آفرین: آفریننده‌ی روح و زندگی
• حکیم: دانا و فرزانه

🎨 آرایه‌های ادبی:

• تلمیح به آیه‌ی «الرحمن، خلق الانسان، علمه البیان»
• حذف فعل در هر دو مصراع
• «جان» و «زبان» قافیه / «آفرین» ردیف

۲) خداوندِ بخشنده‌ی دستگیر ✦✧✦ کریمِ خطابخشِ پوزش‌پذیر

🔹 معنی: خدایی که یاری‌دهنده و همیشه همراه ماست، بخشنده و پذیرنده‌ی توبه.

🔑 واژه‌ های مهم:

• کریم: بسیار بخشنده
• دستگیر: یاری‌دهنده
• خطابخش: گذشت‌کننده از گناه
• پوزش‌پذیر: قبول‌کننده‌ی عذر

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• کنایه: «دستگیر» یعنی یاری‌دهنده
• واج‌آرایی «ش» و «ـِـ»
• «دستگیر» و «پوزش‌پذیر» قافیه

۳) پرستار امرش همه چیز و کس ✦✧✦ بنی‌آدم و مرغ و مور و مگس

🔹 معنی: همه‌ی موجودات، از انسان گرفته تا پرنده و مورچه و مگس، فرمان‌بردار او هستند.

🔑 واژه‌ های مهم:

• پرستار: مطیع و فرمانبردار
• مور: مورچه
• بنی‌آدم: فرزندان حضرت آدم (انسان‌ها)

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• مراعات‌النظیر: مرغ، مور، مگس
• مجاز جز به کل: نمونه‌ای از همه‌ی آفریده‌ها
• «کس» و «مگس» قافیه

۴) یکی را به سر برند تاج بخت ✦✧✦ یکی را به خاک اندر آرد ز تخت

🔹 معنی: خدا به هر که بخواهد عزت و بزرگی می‌دهد و هر که نخواهد از او می‌گیرد.

🔑 واژه‌ های مهم:

• تاج بخت: نشانه خوشبختی
• برنهد: بگذارد
• اندر آرد: به زیر کشد

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• تلمیح به آیه «تُعِزُّ مَن تَشاءُ و تُذِلُّ مَن تَشاءُ»
• کنایه: تاج بر سر نهادن = بزرگ داشتن
• کنایه: از تخت به خاک آوردن = پست کردن
• جناس ناقص: «بخت» و «تخت»
• تشبیه: خوشبختی به تاج

۵) گلستان کند آتشی بر خلیل ✦✧✦ گروهی بر آتش برد ز آب نیل

🔹 معنی: او قادر است آتش را برای ابراهیم گلستان کند و فرعونیان را در آب نیل غرق نماید.

🔑 واژه‌ های مهم:

• خلیل: دوست (اشاره به حضرت ابراهیم)
• گلستان شدن: سرد و آرام شدن آتش

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• تلمیح: نجات حضرت ابراهیم از آتش و غرق شدن فرعونیان در نیل
• تضاد: آب و آتش
• «خلیل» و «نیل» قافیه

📘 دانش زبانی:

• «آتش» در مصراع اول مفعول است.
• نهاد (خداوند) در هر دو مصراع حذف شده.
• «خلیل» متمم، «گروهی» مفعول جمله‌ی دوم.

۶) به درگاهِ لطف و بزرگیش بر ✦✧✦ بزرگان نهاده بزرگی ز سر

🔹 معنی: در برابر لطف و بزرگی خدا، همه‌ی بزرگان، بزرگی خود را کنار می‌گذارند.

🔑 واژه‌ های مهم:

• درگاه: آستان، پیشگاه

• لطف: مهربانی

• بر: ببر، فعل امر

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• «از سر نهادن» کنایه از فراموش کردن و کنار گذاشتن

• تکرار واژه «بزرگ» برای تأکید

• جناس ناقص بین «سَر» و «بَر»

• «بر» و «سر» قافیه

📘 دانش زبانی:

• «بزرگان» نهاد

• «بزرگی» مفعول

• «درگاه لطف و بزرگیش» متمم

۷) جهان متفق بر الهیتش ✦✧✦ فرومانده از کُنه ماهیتش

🔹 معنی: همه‌ی مردم جهان بر یگانگی خدا اتفاق دارند، اما در شناخت ذات او ناتوان مانده‌اند.

🔑 واژه‌ های مهم:

• کنه: حقیقت و ریشه

• ماهیت: ذات، واقعیت

• متفق: هم‌نظر

• فرومانده: ناتوان

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• «فرومانده» کنایه از ناتوانی

• قافیه: «الهیتش» و «ماهیتش»

• می‌توان ضمیر «ش» را ردیف گرفت

📘 دانش زبانی:

• «جهان» نهاد

• «متفق» مسند

• «الهیتش» متمم

• «کنه ماهیتش» متمم

۸) بشر، ماورای جلالش نیافت ✦✧✦ بصر، منتهای جمالش نیافت

🔹 معنی: انسان‌ها کسی را با شکوه‌تر از خدا نیافته‌اند و چشم‌ها به نهایت زیبایی او نمی‌رسند.

🔑 واژه‌ های مهم:

• بشر: انسان

• بصر: چشم

• جلال: شکوه و بزرگی

• جمال: زیبایی

• ماورا: آن سوی، بالاتر

• منتها: نهایت

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• قافیه: «جلالش» و «جمالش»

• ردیف: «نیافت»

• جناس ناقص: «بشر / بصر» و «جلال / جمال»

• موازنه (ترصیع): کلمات مصرع اول با دوم هماهنگ هستند: بشر = بصر، ماورا = منتها، جلال = جمال

۹) تأمل در آیینه دل کنی ✦✧✦ صفایی به تدریج حاصل کنی

🔹 معنی: اگر در آینه‌ی دل خود بیندیشی، به‌تدریج پاکی و روشنی دل پیدا می‌کنی.

🔑 واژه‌ های مهم:

• تأمل: اندیشه و تفکر

• صفا: پاکی و خلوص

• به تدریج: کم‌کم

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• اضافه تشبیهی: «آیینه دل» → دل به آیینه تشبیه شده

• قافیه: «دل» و «حاصل»

• ردیف: «کنی»

📘 دانش زبانی:

• «آیینه دل» متمم

• «تأمل کنی» فعل

• «صفایی» مفعول

۱۰) محال است سعدی که راهِ صفا ✦✧✦ توان رفت جز بر پی مصطفی

🔹 معنی: ای سعدی، غیرممکن است که کسی جز با پیروی از پیامبر اسلام (ص) به پاکی و صفا برسد.

🔑 واژه‌ های مهم:

• محال: غیرممکن

• پی: دنبال، مسیر

• مصطفی: لقب حضرت محمد (ص)

🎨 آرایه‌ های ادبی:

• قافیه: «صفا» و «مصطفی»

• ردیف: ندارد

• تخلّص: ذکر نام «سعدی»

• اشاره مستقیم به پیامبر اسلام (تلمیح دینی)

📘 دانش زبانی:

• «سعدی» منادا

• «محال» مسند

• «راه صفا» مفعول

• «رفت» فعل

معنی کلمات ستایش هشتم

واژه	معنی ساده و روان
طلعت	چهره و رخسار
زینت‌ده	زیبا کننده، آراستنی
دیوان	کتاب شعر و سروده‌ها
جان‌آفرین	آفریننده زندگی
حکیم	دانا و خردمند
کریم	بخشنده و بزرگوار
دستگیر	یاری‌رسان و کمک‌کننده
خطابخش	گذشت‌کننده از خطاها
پوزش‌پذیر	کسی که عذر را قبول می‌کند
پرستار	فرمانبردار و مطیع
مور	مورچه
تاج بخت	نشانه خوشبختی
برنهد	قرار دهد، بگذارد
اندر آرد	فرو کشاند، به زیر آورد
بخت	اقبال و سرنوشت نیک
خلیل	دوست نزدیک (اشاره به حضرت ابراهیم)
گلستان شدن	آرام و خنک شدن آتش
درگاه	پیشگاه و آستانه
لطف	مهربانی و نیکی
بَر	ببر، حمل کن
کُنه	حقیقت و ژرفای چیز
ماهیت	ذات و اصل وجود
متفق	هم‌عقیده و هم‌نظر
فروماندن	درمانده و ناتوان شدن
بشر	انسان
جمال	زیبایی
جلال	شکوه و بزرگی
بصر	چشم، بینایی
ماورا	آن سوی، فراتر
منتها	پایان، آخرین حد
تأمل	اندیشه و فکر کردن
صفا	پاکی دل
به تدریج	کم‌کم، آرام آرام
حاصل کنی	به دست آوری
محال	کاری نشدنی
پی	دنبال و مسیر
مصطفی	برگزیده (لقب پیامبر اسلام)

خلاصه شعر ستایش فارسی هشتم

شاعر با نام خداوند آغاز می‌کند؛ خدایی که جان آفرید و توانایی سخن گفتن به انسان داد. او را بخشنده، یاری‌دهنده، گذشت‌کننده و پذیرنده‌ی توبه معرفی می‌کند. در نگاه شاعر، همه‌ی موجودات، از انسان و پرنده گرفته تا مورچه و مگس، فرمان‌بردار قدرت خدا هستند.

خداوند است که هرکس را بخواهد عزت می‌دهد و هرکس را بخواهد از تخت و مقام پایین می‌آورد. او همان کسی است که آتش را برای ابراهیم خلیل گلستان کرد و فرعونیان را در نیل غرق نمود. بزرگان نیز در برابر عظمت او بزرگی‌شان را از یاد می‌برند.

جهان بر یگانگی خدا هم‌داستان است، ولی هیچ‌کس نمی‌تواند به ذات و حقیقت او پی ببرد. انسان‌ها شکوهی بالاتر از او ندیده‌اند و چشم‌ها نیز نهایت زیبایی او را درنمی‌یابند. اگر انسان در درون خویش بنگرد و بیندیشد، دلش به تدریج پاک می‌شود.

در پایان، سعدی می‌گوید تنها راه رسیدن به پاکی و صفا، پیروی از پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد (ص) است.

پیام اخلاقی

این شعر یادآور می‌شود که انسان باید همواره به یاد خدا باشد، چون بزرگی و زیبایی حقیقی تنها از آنِ اوست. دل با تفکر و توجه به پروردگار پاک می‌شود و انسان باید برای رسیدن به صفا و آرامش، از راه پیامبر اسلام (ص) پیروی کند.

نتیجه‌گیری

خداوند سرچشمه‌ی جان، سخن، بخشش و بزرگی است. همه‌ی موجودات فرمان‌بردار اویند و هیچ‌کس به حقیقت کامل ذات او نمی‌رسد. تنها با یاد خدا، اندیشه درونی و پیروی از پیامبر می‌توان به آرامش، صفای دل و سعادت واقعی دست یافت.

بعدی:

معنی پیش از اینها فارسی هشتم + کلمات و آرایه های ادبی درس اول فارسی هشتم