درس پنجم درس آزاد فارسی هفتم صفحه ۴۴

درس پنجم درس آزاد فارسی هفتم صفحه ۴۴: 🔹 در این مطلب از تاپ ناپ متن کامل درس آزاد پنجم با موضوعات «فرهنگ بومی نیشابور» و «فرهنگ بومی اصفهان»  همراه با پاسخ خود ارزیابی، دانش زبانی، دانش ادبی، گفت‌ و گو و فعالیت‌ های نوشتاری صفحات ۴۴، ۴۵ و ۴۶ فارسی هفتم متوسطه اول گردآوری شده است تا دانش‌ آموزان بتوانند هم با متن درسی و فرهنگ محلی آشنا شوند و هم تمرین‌ ها و فعالیت‌ ها را به‌صورت کامل مرور کنند.

متن درس آزاد (فرهنگ بومی نیشابور)

نیشابور، شهری باستانی در دل خراسان بزرگ، از دیرباز جایگاه فرهنگ، هنر و اندیشه بوده است. این شهر کهن، نه تنها زادگاه شاعران و اندیشمندانی چون عطار و خیام است، بلکه گنجینه‌ای از آیین‌ها و باورهای اصیل ایرانی را در دل خود جای داده است. کوچه‌های قدیمی نیشابور هنوز با بوی گِل نم‌زده‌ی باران، نوای دوتار و زمزمه‌ی اشعار محلی جان می‌گیرند و به مسافران یادآوری می‌کنند که این سرزمین، خانه‌ی فرهنگ و معنویت است.

آیین‌های سنتی نیشابور پیوندی عمیق با طبیعت و دین دارند. در جشن‌های بهاری، مردم با نواهای محلی و شعرهای آیینی به استقبال زندگی می‌روند و در مراسم مذهبی، با مرثیه‌خوانی و نقالی، یاد بزرگان و شهیدان را زنده نگه می‌دارند. هر مناسبت، فرصتی برای گردهمایی، همدلی و تقویت پیوندهای اجتماعی است.

هنرهای دستی نیز بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ نیشابور به شمار می‌آیند. قالی‌های دست‌باف با طرح‌های اصیل و رنگ‌های گرم، داستان‌هایی از باورها و رؤیاهای مردمان این دیار را روایت می‌کنند. سفال نیشابور که آوازه‌ای جهانی دارد، نمادی از ذوق و خلاقیت ایرانی است و همچون نگینی بر پیکره‌ی فرهنگ بومی می‌درخشد.

موسیقی نیشابور، به ویژه نوای دلنشین دوتار، روحی عارفانه دارد و در کنار اشعار محلی، سال‌هاست که دل‌ها را آرام می‌سازد. این نواها در کنار شعر و داستان‌های عامیانه، میراث شفاهی ارزشمندی هستند که نسل به نسل منتقل شده‌اند.

ویژگی‌های اخلاقی مردم نیشابور نیز بخش مهمی از فرهنگ بومی آنان است. مهمان‌نوازی، صمیمیت و ساده‌زیستی، چنان در رفتار روزمره‌ی مردم دیده می‌شود که هر مسافر، خود را در خانه‌ی خویش احساس می‌کند.

نیشابور در حقیقت نماد فرهنگی است که در آن سنت، ایمان و هنر با هم پیوند خورده‌اند. فرهنگ بومی این شهر به ما می‌آموزد که اگر قدر آیین‌ها و ارزش‌های نیاکان خود را بدانیم، زندگی ما زیباتر و پرمعناتر خواهد شد.

جواب خودارزیابی صفحه ۴۴ درس پنجم آزاد فارسی هفتم

۱- فرهنگ بومی نیشابور چه ویژگی‌هایی دارد؟

پاسخ: فرهنگ نیشابور ریشه در سنت، دین و هنر دارد. موسیقی محلی، صنایع دستی مانند قالی و سفال، آیین‌های مذهبی و مهمان‌نوازی مردم، از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است.

۲- چرا هنرهای دستی نیشابور اهمیت دارند؟

پاسخ: چون بازتابی از اندیشه و باور مردم‌اند و در عین حال میراثی ارزشمند برای معرفی هویت فرهنگی ایران به نسل‌های آینده به شمار می‌آیند.

۳- موسیقی محلی نیشابور چه نقشی در زندگی مردم دارد؟

پاسخ: موسیقی محلی با دوتار و اشعار عامیانه، آرامش‌بخش دل‌هاست و بخشی از میراث شفاهی و هویت فرهنگی این دیار محسوب می‌شود.

۴- مهمان‌نوازی مردم نیشابور چه پیامی برای ما دارد؟

پاسخ: این خصلت نشان می‌دهد که صمیمیت و مهربانی، اساس پیوندهای اجتماعی است و می‌تواند جامعه‌ای شاد و پویا بسازد.

دانش زبانی صفحه 46

ترکیب‌های اضافی و وصفی

• سفال نیشابور (اضافی)

• قالی اصیل (وصفی)

• موسیقی محلی (اضافی)

• نغمه‌ی دلنشین (وصفی)

• فرهنگ بومی (وصفی)

ساخت واژه

• مهمان‌نوازی ⇦ مهمان + نواز + ی

• هنرمندی ⇦ هنر + مند + ی

• زندگی ⇦ زنده + ی

پاسخ دانش زبانی و دانش ادبی صفحه ۴۴ و ۴۵ درس پنجم آزاد فارسی هفتم

۱- در متن «فرهنگ بومی نیشابور» عبارت «سفال نیشابور همچون نگینی بر فرهنگ ایران می‌درخشد» چه آرایه‌ای دارد؟

پاسخ: تشبیه؛ زیرا سفال به نگین تشبیه شده است.

۲- در جمله «کوچه‌های نیشابور با نوای دوتار جان می‌گیرند» چه آرایه‌ای به کار رفته است؟

پاسخ: جان‌بخشی (تشخیص)؛ زیرا به کوچه‌ها ویژگی زنده‌بودن داده شده است.

۳- در عبارت «گنجینه‌ای از آیین‌ها و باورهای اصیل ایرانی» چه آرایه‌ای وجود دارد؟

پاسخ: استعاره؛ زیرا فرهنگ به گنجینه تشبیه و به‌طور غیرمستقیم بیان شده است.

جواب گفت و گو صفحه ۴۵ درس ۵ آزاد فارسی هفتم

۱- نام دو یا سه شخصیت یا شاعر نامدار شهر خود را در گروه نام ببرید.

پاسخ: از میان شخصیت‌های بزرگ نیشابور می‌توان به حکیم عمر خیام نیشابوری، عطار نیشابوری و کمال‌الملک (محمد غفاری) نقاش مشهور ایران اشاره کرد. این بزرگان، هر یک بخشی از فرهنگ و هنر نیشابور را در سطح جهانی ماندگار کرده‌اند.

۲- در گروه بررسی کنید تعبیرهای زیر برای چه کسانی به کار برده شده است؟

• ساقی کوثر: تعبیر از پیامبر اسلام (ص) یا حضرت علی (ع) به‌کار می‌رود.

• شاعر رازها: این تعبیر برای عطار نیشابوری به‌کار می‌رود، زیرا در اشعارش اسرار عرفانی را بیان کرده است.

• فیلسوف ستاره‌ها: این تعبیر برای عمر خیام نیشابوری به‌کار رفته است؛ چراکه هم فیلسوف بود و هم در دانش ستاره‌شناسی مهارت داشت.

• نقاش حقیقت: این تعبیر درباره کمال‌الملک نیشابوری گفته می‌شود، زیرا در آثارش به نمایش دقیق حقیقت و واقعیت زندگی توجه داشت.

جواب فعالیت های نوشتاری صفحه ۴۴ درس آزاد پنجم فارسی هفتم

۱- برای کلمات زیر تعبیرهای مناسب بنویسید:

• خورشید: سرچشمه روشنایی، چراغ آسمان

• کوه: تکیه‌گاه استوار، نشانه پایداری

• نیشابور: شهر فرهنگ، نگین خراسان

۲- برای هر یک از صفت‌های زیر، موصوف مناسبی انتخاب کنید:

• خوشبو: گل نیشابور

• سفید: پنبه روستاهای اطراف

• بلند: کوه بینالود

• مهربان: مادر روستایی

• روشن: چراغ علم

• تاریخی: شهر نیشابور

۳- برای هر یک از اسم‌های زیر، صفت مناسبی انتخاب کنید:

• نگاه: امیدوار

• شاعر: نامدار

• نیشابور: کهن

• فرهنگ: اصیل

۴- ترکیب‌های وصفی و اضافی را مشخص کنید:

• فرهنگ اصیل (وصفی)

• شهر نیشابور (اضافی)

• شاعر بزرگ (وصفی)

• آیین‌های محلی (اضافی)

۵- در یک بند شرح دهید چرا باید فرهنگ بومی را حفظ کنیم؟

پاسخ: فرهنگ بومی، هویت یک ملت را نشان می‌دهد و همچون ریشه‌ای است که ما را به گذشته و ارزش‌های اصیل پیوند می‌دهد. با حفظ و پاسداشت فرهنگ بومی، می‌توانیم سنت‌ها، زبان، آداب و رسوم و هنرهای محلی را زنده نگاه داریم و آن‌ها را به نسل‌های آینده منتقل کنیم. این کار نه تنها هویت ما را استوار می‌سازد، بلکه باعث شکوفایی فرهنگی و اجتماعی در جامعه نیز می‌شود.

درس آزاد: فرهنگ بومی اصفهان

متن درس

اصفهان، شهری در قلب ایران است که از دیرباز به «نصف جهان» شهرت داشته است. این شهر نه تنها مرکز حکمرانی و شکوه صفویان بود، بلکه امروز نیز همچنان یکی از قطب‌های فرهنگی و هنری کشور به شمار می‌رود. فرهنگ بومی اصفهان آمیزه‌ای از هنر، دین، آیین‌های اجتماعی و سنت‌های مردمی است که در طول قرن‌ها شکل گرفته و ماندگار شده است.

مردم اصفهان به خون‌گرمی، خوش‌سخنی و مهمان‌نوازی معروف‌اند. در کوچه و بازار این شهر، همچنان می‌توان لحن شیرین لهجه‌ی اصفهانی را شنید که گرمی خاصی به روابط انسانی می‌دهد. صنایع دستی شهر، همچون خاتم‌کاری، میناکاری، قلم‌زنی و فرش‌بافی، بازتابی از هنر و ذوق ایرانی است و هرکدام داستانی از صبر، مهارت و زیبایی در خود دارد.

غذاهای محلی نیز بخش مهمی از فرهنگ بومی اصفهان است. بریانی اصفهان، خورش ماست و حلیم بادمجان، نمونه‌هایی از غذاهایی‌اند که علاوه بر طعم خوش، بیانگر هویت تاریخی و سبک زندگی مردم این خطه‌اند. در جشن‌ها و آیین‌های سنتی، خوراکی‌های محلی همواره جایگاه ویژه‌ای دارند و نماد پیوند نسل‌ها محسوب می‌شوند.

معماری باشکوه اصفهان، از میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف‌الله گرفته تا پل‌های تاریخی مانند سی‌وسه‌پل و خواجو، جلوه‌ای از ایمان، هنر و علم معماران ایرانی است. این بناها تنها ساختمان‌هایی برای استفاده روزمره نیستند، بلکه تجلی فرهنگ معنوی و ذوق هنری مردمی‌اند که به زیبایی و نظم ارج می‌نهند.

آیین‌های مذهبی نیز در فرهنگ بومی اصفهان حضوری پررنگ دارند. مراسم محرم، تعزیه‌خوانی‌ها، و جشن‌های نوروزی هر ساله با شور و شکوه برگزار می‌شود و نشان می‌دهد که چگونه سنت و معنویت در زندگی مردم درهم‌تنیده است.

امروز هم اصفهان شهری است که گذشته و حال در آن در کنار یکدیگر می‌زیند. فرهنگ بومی اصفهان همچون پلی میان نسل‌های دیروز و امروز، هویت ایرانی را زنده نگه می‌دارد و سبب می‌شود این شهر همچون نگینی درخشان در ایران بدرخشد.

جواب خودارزیابی صفحه ۴۴

۱. چه ویژگی‌ هایی در فرهنگ مردم اصفهان برجسته است؟

پاسخ: مهمان‌نوازی، ذوق هنری، پایبندی به سنت‌ها، هنرهای اصیل و رعایت آداب مذهبی.

۲. چرا اصفهان را «نصف جهان» می‌نامند؟

پاسخ:  زیرا در معماری، هنر، صنایع دستی و آثار تاریخی آن چنان زیبایی و شکوهی وجود دارد که گویی نیمی از جهان در این شهر جمع شده است.

۳. کدام بخش از فرهنگ بومی اصفهان برای شما جذاب‌تر است؟ چرا؟

پاسخ:  معماری و پل‌های تاریخی اصفهان برای من جذاب‌تر است، چون نشان‌دهنده‌ی شکوه هنر ایرانی و تلفیق خرد و زیبایی هستند.

دانش زبانی صفحه ۴۵

مثال‌هایی از ترکیب وصفی و اضافی در متن:

• ترکیب وصفی: فرهنگ بومی، شهر تاریخی، پل باشکوه
• ترکیب اضافی: هنر اصفهان، غذای محلی، مردم اصفهان

دانش ادبی صفحه ۴۵

در متن از تشبیه و استعاره استفاده شده است:

• تشبیه: اصفهان را همچون نگینی درخشان در فرهنگ ایران توصیف کرده‌ایم.
• استعاره: «گذشته و حال را در کنار هم زنده نگه داشته» استعاره از پیوند تاریخ و زندگی امروز است.

جواب گفت‌وگو صفحه ۴۵

۱. چند نمونه از غذاهای محلی اصفهان را در گروه نام ببرید.
پاسخ: بریانی، خورش ماست، حلیم بادمجان.

۲. درباره صنایع دستی اصفهان گفت‌وگو کنید.
پاسخ: صنایع دستی اصفهان مانند خاتم‌کاری، میناکاری و قلم‌زنی نشان‌دهنده‌ی هنر و خلاقیت مردمان این شهر است و از دیرباز در سطح ملی و جهانی شناخته شده‌اند.

جواب فعالیت‌ های نوشتاری صفحه ۴۶

۱. برای کلمات زیر تعبیرهای مناسب بنویسید:

• زاینده‌رود: رگ حیات اصفهان
• مسجد شیخ لطف‌الله: مروارید معماری
• بریانی: طعم اصالت

۲. برای صفت‌های زیر موصوف مناسب انتخاب کنید:

• شیرین: گز اصفهان
• تاریخی: میدان نقش جهان
• روشن: چراغدان میناکاری

۳. برای اسم‌های زیر صفت مناسب انتخاب کنید:

• مردم: خونگرم
• پل: استوار
• معماری: بی‌مانند
• اصفهان: جاودانه

۴. ترکیب‌های وصفی و اضافی را مشخص کنید:

• میدان نقش جهان (ترکیب اضافی)
• مردم خونگرم (ترکیب وصفی)
• پل خواجو (ترکیب اضافی)
• شهر زیبا (ترکیب وصفی)

قبلی :

خودارزیابی درس چهارم فارسی هفتم با جواب  صفحه ۴۰, ۴۱

معنی درس چهارم با بهاری که میرسد از راه کلاس هفتم  کلمات و آرایه های ادبی

معنی توفیق ادب فارسی هفتم صفحه ۳۶  آرایه های ادبی

بعدی :

شعر خوانی صفحه ی ۴۷ فارسی هفتم  معنی شعر و آرایه های ادبی