معنی کلمات شعر چشمه و سنگ فارسی پنجم + هم خانواده ، مخالف و آرایه های ادبی

معنی شعر چشمه و سنگ فارسی پنجم

۱) جدا شد یکی چشمه از کوهسار / به ره گشت، ناگه به سنگی دچار

معنی: چشمه‌ای از دامنهٔ کوه راه افتاد و در مسیر، ناگهان به تخته‌سنگی برخورد.

۲) به نرمی چنین گفت با سنگ سخت: / «کرم کرده، راهی ده ای نیک‌بخت!»

معنی: با آرامش به سنگ محکم گفت: «مهربانی کن و راهی برای گذشتن من باز بگذار.»

۳) گران‌سنگِ تیره‌دلِ سخت‌سر / زدش سیلی و گفت: «دور ای پسر»

معنی: سنگ بزرگ و خشن با تندی واکنش نشان داد و گفت: «دور شو پسر!»

۴) «نجنبیدم از سیلِ زورآزمای / که‌ای تو، که پیشِ تو جنــبم ز جای؟»

معنی: حتی سیلاب پرقدرت هم تکانم نداد؛ تو که هستی که به‌خاطرِ تو از جا بجنبم؟

۵) نشد چشمه از پاسخِ سنگ، سرد / به کندن دراستاد و ابرام کرد

معنی: چشمه دلسرد نشد؛ شروع به کندن کرد و بر کارش پافشاری نمود.

۶) بَسی کند و کاوید و کوشش نمود / کز آن سنگِ خارا، رهی برگشود…

معنی: بسیار تلاش و جست‌وجو کرد تا سرانجام در دلِ آن سنگ سخت، گذرگاهی باز کرد.

۷) بُرو کارگر باش و امیدواری / که از یأس، جز مرگ، ناید به بار

معنی: دست‌به‌کار شو و امیدوار بمان؛ ناامیدی ثمری جز تباهی ندارد.

۸) گَرت پایداری است در کارها / شود سهل، پیشِ تو دشوارها

معنی: اگر در کارها استوار بمانی، کارهای سخت در نگاهت آسان می‌شود.

هم خانواده شعر چشمه و سنگ فارسی پنجم

ره/راه: راهی، رهرو، رهگذر، رهسپار

کوه/کوهسار: کوهستان، کوهپایه، کوهساران

چشمه: چشمه‌سار، چشمه‌زار، چشمه‌روان

نرم: نرمی، نرمش، نرم‌خو

سنگ: سنگی، سنگین، سنگ‌تراش

کَرَم: کریم، کرامت، مُکْرِم

بخت/نیک‌بخت: بختیار، بخت‌آزمایی، کم‌بخت

سیل: سیلاب، سیلابی

پایدار: پایداری، پایندگی

کند (کندن): کَند‌و‌کاو، کُنده، کُنده‌کاری

کوشش: کوشا، کوششگر

امید: امیدوار، امیدواری، امیدبخش

یأس/ناامید: مأیوس، نومیدی

مخالف  (متضاد) کلمات شعر چشمه و سنگ فارسی پنجم

جدا ↔ پیوسته

نرمی ↔ تندی/خشونت

سخت ↔ نرم

کَرَم ↔ بی‌مهری

نیک‌بخت ↔ بدبخت

تیره‌دل ↔ روشن‌دل

سخت‌سر ↔ نرم‌خو/انعطاف‌پذیر

دور ↔ نزدیک

نَجنبیدم ↔ جنبیـدم/تکان خوردم

سرد (دل‌سرد) ↔ گرم/دلگرم

اِبرام (اصرار) ↔ کوتاه‌آمدن

کندن ↔ بستن/پُرکردن

رهی برگشود ↔ راه را بست

یأس ↔ امید

سَهل ↔ دشوار

جواب خوانش و فهم صفحه ۱۲۹ درس شانزدهم فارسی پنجم

آرایه های ادبی شعر چشمه و سنگ کلاس پنجم

ردیف و قافیه «چشمه و سنگ» (فارسی پنجم)

• قالب: مثنوی
• ردیف: ندارد (در هر بیت، دو مصراع با هم هم‌قافیه‌اند، اما ردیف واحدِ تکرارشونده در همهٔ ابیات نیست)

قافیهٔ هر بیت:

1. کوهسار / دچار → قافیه: «ـار»
2. پسخت / نیک‌بخت → قافیه: «ـخت»
3. سخت‌سر / پسر → قافیه: «ـسر»
4. زورآزمای / زِ جای → قافیه: «ـای»
5. سرد / کرد → قافیه: «ـرد»
6. نمود / برگشود → قافیه: «ـود»
7. امیدوار / به‌بار → قافیه: «ـار»
8. کارها / دشوارها → قافیه: «ـارها»

قبلی : توضیح تصویر خوانی و صندلی صمیمیت صفحه 127 فارسی پنجم